کاردرمانی ذهنی از جمله فعالیت‌های هدفمندی است که یک کاردرمانگر با استفاده از آن، سعی در جلوگیری از ناتوانی، حفظ سلامتی فردی و نیز دادن استقلال برای انجام کارهای مختلف را به افرادی دارد که به نوعی دچار آسیب جسمی، ذهنی یا روانی هستند.
بطور کلی تمامی افرادی که به علت مشکل یا مشکلاتی لازم است درمان شوند، تا به استقلال در عملکردهای مورد نظر برسند، تحت این روش درمانی قرار می‌گیرند. مشکلات این افراد دامنه وسیعی را شامل می‌شود و می‌تواند حاصل اتفاقات گوناگونی باشد.
افراد دارای مشکلاتی از قبیل: فشارهای روانی، بیماری‌های جسمی، اختلالات مادرزادی، اختلالات عاطفی و… می‌تواند تمام گروه‌های سنی، از نوزادان تا سالمندان را شامل شود.
چه کودکانی به کاردرمانی ذهنی نیازمند هستند؟
گروهی از کودکان که دارای مشکلاتی از قبیل موارد زیر باشند را می‌توان جزو دسته‌ای قرار داد که نیازمند به کاردرمانی ذهنی هستند:
- اوتیسم
- اختلالات رفتاری
- کودکان با تاخیر رشدی
- اختلال توجه و تمرکز
- مشکلات درکی و شناختی
- بیش فعالی
- کودکان با مشکلات بینایی – شنیداری
- مشکلات حافظه
- اختلال یادگیری
- مشکلات نوشتاری
- کودکان کلامزی
- فلج مغزی
- فوبیا و ترس شدید
- اختلال در ارتباط با دیگران
- اختلال وسواس
کودکانی که دارای چنین مشکلاتی هستند را می‌توان تحت نظر کاردرمانی و با استفاده از تکنیک‌های خاص از جمله: بازی درمانی، تکنیک‌های رفتاری، اتاق تاریک، حرکت درمانی و… تا حد زیادی درمان نمود.
کاردرمانی به همراه استفاده از مشاور در کودکان دارای بیماری روان می‌تواند کمک شایان توجهی کند.
تفاوت کار درمانی و فیزیوتراپی
کار درمانی و فیزیوتراپی هر دو حوزه‌های مهمی در مراقبت از سلامتی و بهبودی افراد هستند، اما با هدف‌ها، روش‌ها و تخصص‌های مختلفی درمی‌آیند.
فیزیوتراپی:
- فیزیوتراپی معمولاً بر روی بهبود عملکرد بدنی و جسمی تمرکز دارد. این شامل تمرینات، درمان‌های فیزیکی، ماساژ، استفاده از وسایل تمرینی و تکنیک‌های تقویتی برای بهبود عملکرد عضلات، مفاصل، و صحت جسمی است.
- فیزیوتراپیست‌ها معمولاً برای کمک به افرادی که مصدوم شده‌اند یا با مشکلات فیزیکی مانند آسیب‌های ورزشی، کمردرد، بیماری‌های مزمن، ورامیش، افسردگی و… مواجه هستند.
کار درمانی:
- کار درمانی بیشتر بر روی بهبود روانی و اجتماعی افراد تمرکز دارد. این شامل کار با افرادی که با مشکلات روانی، اضطراب، اختلالات ارتباطی یا مشکلات روان‌شناختی دست و پنجه نرم می‌کنند، مثل افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم، افراد مبتلا به افسردگی، اضطراب یا اختلالات رفتاری.
- کار درمانیست‌ها از روش‌های متنوعی مانند مشاوره، بازی‌درمانی، تمرینات روان‌شناختی و اجتماعی، بهبود مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی استفاده می‌کنند.
هر دو حوزه از تخصص‌های حرفه‌ای و مهمی در بهبود کیفیت زندگی افراد نقش دارند، اما تمرکز و رویکرد آن‌ها در جنبه‌های مختلف سلامتی و بهبودی متفاوت است.
از بیماری‌های روان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد
- مشکلات ارتباطی
- مشکلات اضطرابی
- افسردگی
- اسکیزوفرنی
- هذیان و بیقراری
همانطور که قبلا هم گفته شد کاردرمانی ذهنی در بیماران در سنین مختلف از نوزادان تا بزرگسالان را شامل می‌شود. اختلالات جسمی که در بخش بزرگسال به خدمات کاردرمانی نیاز دارند به ۲ دسته کلی تقسیم می‌شوند:
دسته ۱ : اختلالات نوروژیک که بیماری‌هایی از جمله: سکته مغزی، ام اس، پارکینسون، ضربه مغزی، اختلالات مربوط به مخچه و… را شامل می‌شود.
دسته ۲ : اختلالات ارتوپدیک اندام فوقانی که مواردی از جمله: ضایعات تاندونی و بافت همبندی، گرفت‌های پوستی و سوختگی‌ها، محدودیت‌های حرکتی و ضعف عضلات را شامل می‌شود.
اختلالات مربوط به روان در بزرگسالان که نیازمند کاردرمانی هستند شامل:
- اسکیزوفرنیا
- اختلالات خلقی(افسردگی، دو قطبی و…)
- اختلالات شخصیت(شامل انواع اسنیرویید، اسکیزوتایپال، دوری گزین و…)
- اختلالات اضطرابی
- سوء مصرف مواد
- انواع دمانس
- مشکلات روان مرتبط با سالمندی و کهولت سن
کاردرمانی بسته به میزان بهره هوشی و توانایی‌ها، خدمات متفاوتی ارایه می‌دهد:
- تمرین مهارت‌های حرکتی Fine و gross
- بهبود تعادل
- آموزش مفاهیم کلی و مفاهیم شناختی و درکی
- آموزش مهارت‌های روزمره زندگی((ADL
- آموزش مهارت‌های اجتماعی
- تقویت توجه و تمرکز
- افزایش تحمل کاری و دستورپذیری
- بهبود مهارت‌های ارتباطی
- تقویت مهارت‌های ترسیمی و نقاشی
- بهبود مشکلات حسی
- تقویت مهارت‌های بازی
کاردرمانی ذهنی در واقع شاخه‌ای از کاردرمانی است که به ایجاد و تقویت مهارت‌های ذهنی و درمان مشکلات ذهنی افرادی که دچار اختلال هستند، کمک می‌کند. این نوع درمان با در نظر گرفتن ارتباط بین جسم و ذهن برنامه‌های مشخص و ویژه‌ای را برای تقویت ارتباط بین این دو تعیین می‌کند.
تمرینات کاردرمانی ذهنی
۱- : Sensory motor approach هدف اصلی این تمرین، تکامل رشدی و حرکتی می‌باشد(تکامل ماپلستون‌ها). همانطور که گفته شد این رویکرد بیشتر زمینه‌های حرکتی را شامل می‌شود. به عنوان مثال: اختلال هماهنگی رشدی تا ۵ سالگی ظاهر می‌شود و تظاهر حرکتی دارد، ولی به اختلال یادگیری نیز منجر می‌شود.
۲- : Perceptual motor این نوع تمرینات بیشتر مناسب کودکانی است که به مهد کودک می‌روند و نیازمند مهارت‌های سطح بالاتری هستند. زیرا در این مرحله کودک معنا و مفهوم شناخت و درک را دارد. به خصوص جنبه‌های حرکتی که همراه با برنامه‌ریزی و طرح می‌باشد.
۳- : sensory integration اطلاعات حسی که برای یک رفتار لازم است، قسمت‌های مختلف مغزی را یکپارچه می‌کند و در نتیجه آن یک رفتار انطباقی شکل می‌گیرد(مثل بازی و ارتباط با هم کلاسی‌ها). در این رویکرد اینبار کودک در مرکز فعالیت قرار دارد. یکپارچگی حسی یک مجموعه فرآیند عصبی – رفتاری است که حاصل آن یک رفتار واحد است.
۴- : cognitive این نوع تمرینات اختصاصا بر روی جنبه‌های شناختی(توجه، حافظه، حل مسئله، کارکردهای اجرایی) توجه دارد.
کاردرمانگر
کاردرمانگر در بیمارانی که نیاز به کاردرمانی دارند، هر چیزی را که مانع انجام فعالیت‌های طبیعی شخص باشد را تغییر می‌دهد. وی در محیط زندگی و کاری افراد تغییرات مثبتی ایجاد می‌کند تا آن‌ها بهتر از عهده وظایف محوله خود برآیند. کاردرمانگر در این زمینه از ابزار و مهارت‌های خاصی بهره می‌برد.
- در کاردرمانی ذهنی چه اهدافی دنبال می‌شود؟
- استفاده از تقویت کننده‌ها
- توجه به سرعت یادگیری
- کنترل واکنش‌های عاطفی(ترس و اضطراب و…)
- اهداف قابل دستیابی
- توجه به علایق کودک
- خستگی و استراحت
نتیجه گیری
تمام اهداف کاردرمانی ذهنی، شناسایی نقاط ضعف در انجام کارهای ضروری و روزمره و نیز بهبود مهارت‌ها و توانایی‌ها در جهت زندگی بهتر و ارتباط قوی تر با جامعه است.
کاردرمانگر در این حوزه، با ایجاد مجموعه‌ای از تغییرات سعی می‌کند در زندگی تحولات مثبتی ایجاد کند. او با تلفیق فعالیت‌های درمانی و فعالیت‌های روزمره، بهترین متد را برای این منظور فراهم می‌کند. در این روش درمانی از همه حواس بیمار استفاده می‌شود تا تحریک پذیری و درمان افزایش یابد.
منبع:
توانیتو
