چرا بچه‌م همش یه سؤال تکراری می‌پرسه؟
کودکان در روند رشد طبیعی، در دوره‌های مختلف سؤالات متنوعی میپرسند و این بخشی از کنجکاوی و یادگیری آن‌هاست. اما در کودکان دارای اختلال طیف اتیسم (ASD)، ماجرا کمی متفاوت است: ممکن است آن‌ها یک سؤال مشخص را بارها و بارها تکرار کنند. این پدیده نه‌تنها میتواند نشانه‌ای از خصوصیات اتیسم باشد، بلکه گاهی اوقات به دلایلی همچون نیاز به آرامش، انسجام در ارتباط، یا جلب توجه اطرافیان روی می‌دهد. در این مقاله، تلاش می‌کنیم دلایل پرسیدن سؤالات تکراری توسط کودکان دارای طیف اتیسم را بررسی کنیم و راهکارهایی کاربردی برای والدین ارائه دهیم.
آیا پرسش های تکراری حتما به دلیل اتیسم در کودک است؟
خیر! پرسیدن سؤالات تکراری به‌تنهایی نمیتواند نشاندهنده ابتلای کودک به اتیسم باشد و برای تشخیص، نیاز به بررسی جامع‌تر و مشاهده مجموعه‌ای از نشانه‌ها است. گاهی پرسشهای مکرر صرفاً ناشی از کنجکاوی یا محدودیت در بیان خواسته‌هاست و نباید تنها با استناد به این رفتار، به کودک برچسب اختلال زد. در صورت نگرانی جدی والدین، مشاوره با یک مرکز تخصصی میتواند اطمینان‌بخش باشد؛ برای مثال، با تماس یا مراجعه به کلینیک توانبخشی فاطمه باقرزاده در کرج می‌توانند درباره وضعیت فرزند خود اطلاعات دقیقی دریافت کنند و راهکارهای مناسب را بیاموزند.
علت های احتمالی پرسیدن سؤالات تکراری در کودکان چیست؟
- احساس آرامش و پیش‌بینی‌پذیری
انجام رفتارهای تکراری در اتیسم، ازجمله پرسیدن سؤالات تکراری، اغلب برای کودک حس امنیت، کنترل و پیش‌بینی‌پذیری ایجاد می‌کند. هر بار که پرسش مطرح می‌شود و پاسخ از قبل شناخته‌شده را دریافت می‌کند، کودک آرامش می‌گیرد. - اکولالیا و محدودیت در بیان
بسیاری از کودکان طیف اتیسم دچار اکولالیا (تکرار طوطی‌وار کلمات یا عبارات) می‌شوند. ممکن است کودک سؤالی را برای ابراز چیزی دیگر داشته باشد اما به دلیل محدودیت در توانایی بیان، همان پرسش واحد را مرتب تکرار کند. - نیاز به برقراری ارتباط
بعضی کودکان طیف اتیسم نمی‌دانند چگونه صحبت را شروع یا ادامه دهند. پرسیدن یک سؤال خاص، گاهی برای آغاز مکالمه یا دریافت توجه بیشتر است. - احساسات منفی و ترس یا اضطراب
ممکن است پرسشهای تکراری نشاندهنده نیاز کودک به اطمینان باشد. کودک با پرسش مداوم، در واقع به دنبال منبعی برای کاهش ترس یا اضطراب خود می‌گردد. - نمایش داشته‌ها
گاهی کودک برای نشان دادن دانسته‌هایش به دیگران، سؤالی را مطرح می‌کند که پاسخ آن را خودش بلد است. وقتی والدین یا اطرافیان پاسخ را تأیید می‌کنند، احساس اعتمادبه‌نفس و رضایت می‌کند.
نگران وضعیت فرزند خود هستید؟
اگر در کرج هستید و نسبت به وجود هرگونه اختلال گفتاری یا رفتاری در فرزند دلبند خود نگرانی دارید،
مرکز گفتاردرمانی و کاردرمانی فاطمه باقرزاده در کرج پذیرای شماست.
آدرس: کرج، چهارراه طالقانی، جنب اداره پست، ساختمان پزشکان امید، طبقه هفتم، واحد 704
تلفن ثابت: 026-32285065
تلفن همراه: 0902-029-1718
راهکارهای عملی برای کاهش و مدیریت سؤالات تکراری
- نوشتن پاسخ روی کاغذ یا استفاده از نشانه‌های بصری
- پاسخی را که کودک مدام می‌پرسد، روی کاغذ بنویسید و در جایی واضح نصب کنید. به محض تکرار سؤال، او را به این نوشته ارجاع دهید تا بداند پاسخ، در دسترس است.
- می‌توانید از تصاویر، کارت‌ها یا نقاشی برای نشان دادن پاسخ استفاده کنید.
- داستان‌های اجتماعی درباره پیامدهای پرسش تکراری
- با استفاده از داستان‌های اجتماعی، برای کودک توضیح دهید که پرسشهای تکراری چگونه بر دیگران تأثیر می‌گذارد؛ مثلاً واکنش مردم در یک محیط عمومی به سؤالات مکرر چیست.
- این داستان‌ها به کودک کمک می‌کنند تا مفهوم مرزها و رفتار اجتماعی را بهتر درک کند.
- هدایت گفت‌وگو به سمت موضوع اصلی
- اگر حس می‌کنید کودک در بیان منظورش دچار مشکل است، به او کمک کنید به جای تکرار سؤال، به اصل حرفش برسد. برای نمونه، بگویید: «می‌خواهی در مورد پروانه صحبت کنی؟ خوب، بگو چه می‌دانی؟»
- قرار دادن محدودیت برای پرسش تکراری
- با هم قانون بگذارید: کودک میتواند تعداد مشخصی سؤال تکراری در روز بپرسد. پس از پایان تعداد مجاز، به او پیشنهاد یک موضوع دیگر بدهید.
- از علائم دیداری یا شمارش معکوس استفاده کنید تا کودک بفهمد چند بار مجاز به تکرار سؤال است.
- پرسش معکوس برای نمایش داشته‌ها
- اگر کودک می‌خواهد داشته‌هایش را به رخ بکشد، سعی کنید سؤال را از خودش بپرسید: «تو دربارهٔ پروانه چه می‌دانی؟» به این ترتیب، او فرصت می‌یابد دانسته‌هایش را ارائه کند و احساس رضایت بیشتری کند.
- روش‌های جایگزین برای ارائه اطلاعات را به کودک بیاموزید؛ مانند ساخت کاردستی، خواندن کتاب، یا گفتن داستان در مورد موضوع موردعلاقه‌اش.
- بررسی دلایل استرس و اضطراب
- اگر تصور می‌کنید سؤالات تکراری، ریشه در اضطراب یا ترس دارند، علت اصلی را شناسایی کنید.
- برای کمک به کودک در مقابله با این استرس، از تکنیکهای آرامسازی مثل تنفس عمیق، مدیتیشن کودکان، یا برنامه روزانه‌ی منظم و پیش‌بینی‌پذیر بهره ببرید.
- استفاده از برنامه تصویری یا جدول زمانی
- کودکان طیف اتیسم با برنامههای تصویری و جدول‌های زمانی قابل پیش‌بینی بهتر ارتباط برقرار می‌کنند. تغییرات را تا حد امکان شفاف و با نشانگرهای دیداری به او توضیح دهید تا نگرانی‌اش کاهش یابد.
تکنیک کاربردی پیشنهادی
تکنیک “برنامه زمانبندی تصویری”
- یک جدول روزانه تصویری تهیه کنید. فعالیت‌های اصلی روز را با عکس یا نمادها مشخص کنید (مثلاً صبحانه، رفتن به مهدکودک، بازی، ناهار و …).
- وقتی کودک سؤال تکراری می‌پرسد، همراه او به برنامه تصویری مراجعه کنید و نشان دهید در چه مرحله‌ای هستید و چه فعالیتی قرار است انجام شود.
- این روش حس اطمینان و کنترل به کودک می‌دهد و میزان سؤالات تکراری را کاهش می‌دهد.
5. پیام امیدبخش
«یادتان باشد که بسیاری از کودکان مبتلا به اتیسم می‌توانند مهارت‌های زبانی و ارتباطی را به مرور زمان تقویت کنند. با صبوری، حمایت مناسب و استفاده از تکنیکهای ساختاریافته، رشد آن‌ها چشمگیر خواهد بود.»
6. ارجاع در صورت نیاز
اگر روش‌های فوق در بهبود وضعیت کودک تأثیر چندانی نداشت یا اضطراب و رفتارهای تکراری او رو به افزایش بود، پیشنهاد می‌شود حتماً با یک متخصص روانشناسی کودک، گفتاردرمانی یا کاردرمانی (متخصص توانبخشی) مشورت کنید. گاهی ارزیابی دقیقتر و دریافت برنامه مداخله حرفه‌ای ضروری است.
منابع و مطالب پیشنهادی برای آگاهی بیشتر
- درمان اوتیسم
- چهره کودکان اوتیسم
- تشخیص اوتیسم
- کتاب “راهنمای والدین برای اتیسم” نوشتهٔ برنیس ولف
- مقالات و وب‌سایت‌های تخصصی در حوزهٔ اوتیسم مانند Autism Speaks و Child Mind Institute
- مراجعه به مراکز توانبخشی معتبر (مانند کلینیک توانبخشی فاطمه باقرزاده در کرج) برای انجام ارزیابی دقیق و مشاوره تخصصی
با به‌کارگیری این راهکارها، می‌توانید به فرزندتان در مدیریت و کاهش سؤالات تکراری کمک کنید و در عین حال، مهارت‌های ارتباطی او را بهبود ببخشید. صبر، همدلی و همراهی کلید موفقیت در مسیر رشد کودکان طیف اتیسم است.
