اوتیسم یک اختلال رفتاری و شناختی است که بیشتر تحت عنوان اختلال طیف اوتیسم شناخته می‌شود و ابعاد مختلف زندگی را درگیر می‌کند. این اختلال معمولا در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود و البته بهترین زمان برای درمان آن هم در همین سنین است. برای آشنایی بیشتر با روند درمان اوتیسم و روش‌های آن با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی فاطمه باقرزاده همراه باشید.
مدیریت و درمان اوتیسم
هر کسی که دچار اختلال طیف اوتیسم است، نیازهای مختلفی دارد و بهترین درمان برای او آن است که اختصاصی باشد و فقط برای همان شخص تجویز شود. هدف اصلی درمان اوتیسم ا ین است که فرد بتواند مهارت‌های زندگی را بیاموزد و زندگی روزانه خود را مدیریت کند؛ مثلا مدرسه، کار، روابط اجتماعی و غیره را به خوبی کنترل کند و زندگی عادی داشته باشد. درمان اوتیسم شامل کاردرمانی، گفتاردرمانی و مصرف داروها می باشد اما محدود به این موارد نیست.
حوزه اوتیسم بسیار گسترده است و روش‌های درمانی آن هم بسیار زیاد و گاها بدون پشتوانه عملی هستند، بنابراین انتخاب روش درست می‌تواند کمی سخت و فریبنده باشد. شما باید برای درمان اوتیسم اطلاعات خود را از منبع درست تهیه کنید و مطابق نظر پزشکتان (پزشک خود یا کودکتان) عمل کنید. سعی کنید با مشورت گرفتن از پزشک و متخصصان مختلف بهترین روش‌ها برای درمان را بیابید و اطلاعات مربوط به نحوه عملکرد، تغییراتی که درمان ایجاد می‌کند و کارهایی که باید انجام بدهید به دست آورید.
درمان‌های تخصصی اوتیسم
در ایالات متحده کودکانی که هنوز به مدرسه نرفته‌اند و به عنوان فرد دارای اختلال طیف اوتیسم شناسایی شده‌اند، می‌توانند از درمان‌های خانگی و کلینیکی استفاده کنند. این برنامه درمانی به منظور درمان اوتیسم در سن کمتر از 7 سالگی اجرا می‌شود و شامل درمان، آموزش و پشتیبانی می‌شود. بنابراین مشخص است که در سنین قبل از مدرسه بهترین بازدهی از درمان وجود دارد. در ایران هم کلینیک‌ها و مراکز تخصصی وجود دارند که خدمات مربوط به شناسایی و درمان اوتیسم را ارائه می‌کنند که آنها نیز تمرکز بیشتری بر روی سنین قبل از مدرسه دارند.
اگر کودک شما بیشتر از 5 یا 6 سال سن دارد درمان‌های مدرسه محور برای او مناسب است؛ در این حالت هم باید آموزش‌ها و مهارت‌های کودکتان را پیگیری کنید و هم روند درمان او را کنترل کنید. در اکثر مواقع به کودکان اوتیسم روش‌های درمانی زیر پیشنهاد می‌شود که البته هر کدام باعث درمان بخشی از اختلال می‌شوند:
گفتاردرمانی:
در گفتار درمانی بیشتر بر روی مهارت‌های ارتباطی فرد اوتیسم تمرکز می‌کنند. اگر کودک شما غیرکلامی باشد (اصلا صحبت نکند)، مهارت‌های ارتباطی پایه را می‌آموزد؛ اگر کودک شما کلامی باشد (توانایی صحبت کردن را داشته باشد)، توانایی استفاده از کلام در روابط اجتماعی را می‌آموزد.
کاردرمانی:
کاردرمانی یکی از بخش‌های مهم در روند درمان اوتیسم است. این فرایند بسته به نیازهای شخص، نظر تراپیست و زمان در دسترس متفاوت خواهد بود. کاردرمانی شامل مهارت‌های ذهنی و اموزشی ، یکپارچگی حسی و حرکتی و رشد مهارت بازی کردن و تعامل کودک است که در آنها سعی می‌شود فرد مهارت‌های اجتماعی را بیاموزد.
اموزش مهارت‌های اجتماعی:
این درمان معمولا توسط کادرمان یا گفتاردرمان پیشنهاد می‌شود و یکی از بخش‌های مهم در درمان اوتیسم کودکان است. این روش‌ها به کودکان اوتیسم (غالبا در گروه‌های چند نفره) می‌آموزد که چگونه به صورت موثر احساسات خود را به اشتراک بگذارند، با دیگران همکاری کنند، نوبت را رعایت کنند، سوال و جواب کنند و در نهایت چگونه با دیگران ارتباط برقرار کنند.
همچنین کودک شما ممکن است آنالیزهای رفتاری کاربردی را دریافت کند؛ این آنالیزها ممکن است به صورت اختصاصی یا در قالب گروه‌های اوتیسمی در کلینیک‌های کاردرمانی یا روان‌درمانی انجام پذیرد. این روش یکی از مهم‌ترین و ثابت شده‌ترین روش‌ها برای درمان اوتیسم است. این تکنیک که به اختصار ABA نامیده می‌شود، بر اساس یک سیستم پاداش محور تشکیل شده است که بر روی آموزش تمرکز دارد؛ آموزش رفع نیازهای روزانه و برخی مهارت‌ها و رفتارهای خاص با ABA کاملا ممکن است. اگر چند تکنیک از طرف کلینیک تخصصی پزشک شما پیشنهاد شود، احتمالا درمان اوتیسم با ABA یکی از آنها خواهد بود.
سایر درمان های اوتیسم
بسیار واضح است که مدارس و موسسات دولتی که به صورت کوتاه مدت خدمات می‌دهند، نیازی ندارند که بهترین خدمات را ارائه کنند و کمتر در حیطه درمان اوتیسم تخصص دارند. بنابراین بسیاری از والدین سعی می‌کنند درمان‌های مضاعفی را هم برای کودکان خود در نظر بگیرند. بنابراین شما نیز اگر متوجه شدید که درمان‌ها برای کودک شما کافی نیست، بهتر است درمان‌های خصوصی اوتیسم را در نظر بگیرید؛ گرچه توصیه ما این است که حتی اگر لازم باشد هزینه زیادی هم پرداخت کنید.
رفتاردرمانی معمولا شامل رو فلور تایم ش ABA است اما روش‌های بسیار بیشتری هم وجود دارد.
درمان‌های رشدی نیز شامل فلور تایم ومداخلات رشدی تعاملی است.این روش‌ها با توجه به علایق، استعدادها و سطح روابط اجتماعی خود کودک انجام می‌شوند و توسعه مهارت‌های عاطفی، اجتماعی و فکری او را هدف قرار می‌دهند. درمان‌های رفتاری اغلب با درمان‌های رشدی تلاقی پیدا می‌کنند که این کار برای آموزش مهارت‌های خاصی مثل بستن بند کفش یا مسواک زدن بسیار مناسب است. بازی درمانی و خلاقیت‌درمانی هم به عنوان زیر مجموعه‌های درمان‌های رشدی شناخته می‌شوند و برای کودک بسیار مفید‌اند.
تجویز دارو برای درمان اوتیسم
داروها و روش‌های پزشکی به کاهش علائم اوتیسم و مشکلات وابسته به اوتیسم کمک می‌کنند. این داروها معمولا توسط پزشکان متخصص اطفال تجویز می‌شوند و اکثریت آنها توسط شرکت‌های بیمه‌ای پوشش داده می‌شوند. درمان اوتیسم به کمک تجویز دارو تقریبا برای همه افراد انجام می‌شود.
اضطراب و افسردگی
داروها ضد افسردگی و ضد اضطراب ممکن است برای اختلال اوتیسم هم تجویز شوند تا علائم مشترک بین آنها را کم‌رنگ کنند. داروهایی که در این مورد تجویز می‌شوند شامل:
- پروزاک (فلوکسِتین) که سازمان FDA توصیه می‌کند برای درمان افسردگی در کودکان بالای 8 سال و درمان اضطراب در کودکان بالای 7 سال استفاده شود.
- لکساپرو که برای رفع افسردگی در کودکان بالای 12 سال توصیه می‌شود.
- لووُکس (فلووکسامین) که برای کاهش اضطراب در کودکان بالای بالای 8 سال تجویز می‌شود.
- زولوفت (سرترالین) که FDA آن را برای حل اضطراب در کودکان بالای 6 سال مناسب می‌داند.
- آنافرانیل که برای حل اضطراب و استرس در کودکان بالای 10 سال تجویز می‌شود.
- ولبوترین (بوپروپیون) که برای رفع علائم افسردگی مفید است و برای بزرگسالان تجویز می‌شود نیز ممکن است برای کودکانی که مشکل حاد دارند تجویز شود. البته مصرف آن توسط کودکان کمتر توصیه می‌شود.
اگرچه درمان اوتیسم به وسیله این داروها تسهیل می‌شود اما این داروها به هر حال عوارضی هم دارند که ممکن است این عوارض هم مشکلاتی را برای فرد به وجود بیاورند. FDA به بیماران، خانواده‌ها و تراپیست‌ها توصیه می‌کند کودکانی که داروی ضد افسردگی مصرف می‌کنند را تحت نظر بگیرند. مراقبت از این افراد به خصوص در ابتدای درمان و در زمانی که دوزها تغییر می‌کنند بسیار مهم است.
مشکلات رفتاری
علاوه بر اضطراب و افسردگی، ممکن است برای حل مشکلات رفتاری اوتیسم هم داروهایی تجویز شود. درمان اوتیسم به مقدار زیادی به درمان مشکلات رفتاری فرد بستگی دارد. زمانی که رفتارهای شخص خارج از کنترل است و ممکن است خطرناک باشد، احتمالا داروهای ضد روان‌پریشی هم مورد استفاده قرار بگیرند. دو داروی جدید ضد روان‌پریشی برای اختلالات اوتیسم تجویز می‌شود:
- ریسپردال که معمولا برای کودکان بالای 5 سال توصیه می‌شود.
- ابیلیفای که برای کودکان بالای 6 سال توصیه می‌شود.
کودکانی که اوتیسم دارند می‌توانند از هردوی این داروها استفاده کنند تا کج خلقی و عدم انعطاف آنها نیز بهبود یابد.
بزرگسالان از داروهای ضد روان‌پریشی قدیمی‌تری مثل هالوپریدول، تیوریدازین، فلوفنازین و کلورپرومازین استفاده می‌کنند. به طور کُلی این داروها برای طیف وسیعی از اختلالات استفاده می‌شوند و گاها برای درمان اوتیسم هم کاربرد دارند. البته ممکن است داروها عوارض جانبی شدیدی مثل اعتیاد، گرفتگی عضله و تحریکات غیر عادی هم داشته باشند.
تاثیر سبک زندگی بر درمان اوتیسم
علاوه بر درمان‌های تخصصی و حرفه‌ای اوتیسم، برخی خانواده‌ها سعی می‌کنند روش‌های خانگی مثل حیوان درمانی (استفاده از سگ‌ها یا سوارکاری)، ماساژ، گیاهان دارویی و سایر روش‌ها را امتحان کنند. تنها چند مورد از این درمان‌ها به صورت تخصصی بررسی شده‌اند و می‌توانند علائم اوتیسم را بهبود ببخشند؛ اما بسیاری از خانواده‌ها معتقدند این کارها اثرات مثبتی بر روی روند درمان اوتیسم کودکشان داشته‌اند و واقعا تاثیر دارند.
تغذیه می‌تواند اثرات مثبت و منفی بر روند اختلال اوتیسم ایجاد کند و قطعا این پارامتر هم در درمان اوتیسم موثر است. کودکان اوتیسمی که اختلالات تغذیه‌ای یا سوء تغذیه دارند و یا اینکه به غذاهای مختلف حساسیت یا آلرژی دارند باید تحت مراقبت‌های ویژه قرار بگیرند. اینکه کودک شما تغذیه مناسبی دارد و مقدار مناسبی از مواد غذایی را مصرف می‌کند احتمالا یک چالش مهم است؛ زیرا کمبود برخی ریز مغذی‌ها می‌تواند به طور خاصی بر درمان اوتیسم تاثیر منفی بگذارد. بهتر است در مورد رژیم غذایی کودکان اوتیسمی با پزشک صحبت کنید تا بتوانید یک رژیم متعادل ایجاد کنید.
داروهای مکمل و جایگزین (CAM)
طبق بررسی‌ها و مطالعات کلینیک‌های معتبر جهان برخی مکمل‌های دارویی ممکن است اثراتی بر روی بهبود اختلال اوتیسم داشته باشند. شواهدی از تاثیر این داروها بر درمان اوتیسم وجود دارد که در ادامه به برخی از آنها می‌پردازیم:
- داروهایی که شواهدی بر تاثیر آنها وجود ندارد: طبق مطالعات مختلف هیچ شواهدی از تاثیر سکرتین، اکسیژن هایپرباریک، چلاتون و داروهای آنتی فونگال بر روی درمان اوتیسم وجود ندارد و این داروها حتی ممکن است خطرناک نیز باشند.
- داروهایی که شواهدی بر تاثیر آنها وجود دارد: ملاتونین در افراد اوتیسمی که مشکلات خواب دارند عملکرد مناسبی دارد و می‌توان آن را در دسته داروهای خوب قرار داد.
- داروهایی که شواهد آنها واضح نیست: قرص‌های امگا 3، تمرین‌های ذهن آگاهی، ماساژ درمانی و اوکسی توسین ممکن است برای درمان اوتیسم مفید باشند اما تاثیر آنها هنوز به طور کامل شناسایی نشده است.
سازمان غذا و داروی آمریکا هشدار می‌دهد که داروهای حاوی چلاتیون مشکلات ایمنی قابل توجهی ایجاد می‌کند و استفاده از آنها نباید بدون تحقیقات کامل انجام شود. عوارض استفاده از داروهای بدون کاربرد یا خطرناک ممکن است طیف وسیعی شامل افزایش فشار خون، لخته شدن خون، نارسایی کلیه و حتی در مواردی مرگ باشد.
گاها پزشکان متخصص برای درمان اوتیسم در کودکان رژیم غذایی مخصوصی شامل غذاهای بدون گلوتن و غذاهای بدون کازئین پیشنهاد می‌کنند. علاوه بر این‌ها ممکن است در مواردی غذاهایی غیر از غذاهای جامد پیشنهاد شوند. طبق مطالعات روز تغییرات در رژیم غذایی می‌تواند باعث بهبود روند درمان کودکان اوتیسمی شود.
همچنین غذاهای پرچربی و کم کربوهیدرات برای کسانی که انواع تشنج را در سوابق خود دارند پیشنهاد می‌شود. گاهی ممکن است یک فرد دچار اختلال طیف اوتیسم تحت مراقبت‌های ویژه قرار بگیرد و تمام غذاهایی که مصرف می‌کند مورد بررسی قرار گیرد. رژیم‌های غذایی اختصاصی برای کسانی که مشکلات جدی مثل حساسیت یا تشنج دارند یک فرایند معمولا است که باعث کاهش علائم اختلال و بهبود وضعیت وی می‌شود.
کلامی از کلینیک باقرزاده
همه می‌دانیم که تنها یک مسیر واحد برای درمان اوتیسم وجود ندارد و همواره تحقیقات مختلف بر روی این فرایند پیگیری می‌شود. یافتن روش درست درمان ممکن است آسان نباشد و معمولا شامل آزمون خطا باشد. اگرچه دانش قدرت است، و هر چه اطلاعات ما در این مورد بیشتر باشد شانس موفقیت بیشتر است، اما به هر حال برای درمان اوتیسم بهتر است از افراد مختلفی مثل گفتاردرمان ماهر، کاردرمان‌ها، تراپیست‌های متخصص، پزشکان متخصص و کسانی که تجربه این اختلال دارند کمک بگیریم.
توصیه می‌کنیم در این مسیر هرچه بیشتر مطالعه کنید و سعی کنید کنترل امور را خودتان به دست بگیرید؛ چراکه هیچکس بهتر از شما نمی‌تواند به شما یا کودکتان کمک کند. اینکه نتوانید به طور کامل اوتیسم را درمان کنید و تنها موفق به کنترل آن شوید نیز یک موفقیت بزرگ است و باعث می‌شود کودک شما به زندگی عادی باز گردد. در نهایت این نکته را در نظر داشته باشید که اگر در حال مراقبت از یک کودک، نوجوان یا بزرگسال اوتیسم هستید، شما هم نیازهایی دارید و باید از خودتان هم مراقبت کنید.
کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی فاطمه باقرزاده بهترین مرکز تخصصی درمان و تشخیص اوتیسم در کرج است که خدمات متنوعی ارائه می‌کند. این کلینیک با سال‌ها تجربه و تخصص به شما کمک می‌کند اختلالات رفتاری، گفتاری و شناختی کودک خود را بهتر کنترل کنید. پیشنهاد می‌کنیم برای دریافت مشاوره رایگان با شماره تماس مندرج در بخش تماس با ما تماس بگیرید تا بیشتر با خدمات کلینیک ما آشنا شوید. با تشکر.
