لکنت زبان یک اختلال کلامی است که با عدم توانایی صحبت کردن شناخته می‌شود؛ مثلا تکرار صداها و کلمات یا تاخیر در برآوردن کلمات از نشانه‌های لکنت زبان است که باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود. تقریبا 1 درصد از افراد جهان لکنت زبان دائمی دارند. علت لکنت زبان در کودکان تقریبا ناشناخته است، اما به نظر می‌رسد ژنتیک نقش ویژه‌ای در ایجاد آن داشته باشد. تمام کودکان و بزرگسالانی که لکنت زبان دارند می‌توانند از گفتاردرمانی برای بهبود خود استفاده کنند.
لکنت زبان در کودکان می‌تواند خفیف، متوسط و شدید باشد و در شرایط مختلف به صورت متفاوت بروز پیدا کند؛ مثلا کودک ممکن است در یک روز نسبت به روز دیگر لکنت زبان اختصاصی داشته باشد. کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی فاطمه باقرزاده با سال‌ها تجربه در زمینه درمان لکنت زبان کودکان، در خدمت شماست. لطفا برای بررسی دقیق‌تر اختلال لکنت زبان با ما همراه باشید.
انواع لکنت زبان در کودکان
همانطور که گفتیم مکانیسم ایجاد لکنت زبان هنوز کاملا مشخص نیست اما مشخص است که مشکلی در مغز باعث ایجاد آن می‌شود. لکنت زبان در کودکان معمولا به دو نوع عصبی و رشدی تقسیم می‌شود که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.
لکنت زبان رشدی
لکنت رشدی در کودکان با سن کم، دقیقا در زمانی که آنها در حال یادگیری تکلم و مهارت‌های زبان هستند آغاز می‌شود. این نوع شایع‌ترین نوع لکنت زبان محسوب می‌شود. بسیاری از متخصصان و دانشمندان معتقدند لکنت زبان رشدی زمانی در کودک ایجاد می‌شود که مهارت‌های گفتاری کودک با نیازهای او انطباق ندارد. طبق نظر متخصصان لکنت زبان به عوامل مختلفی بستگی دارد و فاکتورهای زیادی در بروز یا عدم بروز آن نقش دارند. همچنین آنها به این اجماع رسیده‌اند که وراثت تاثیر زیادی در این نوع لکنت زبان در کودکان دارد و ژنتیک تا حد زیادی در آن ایفای نقش می‌کند. در مقایسه‌ای که بین کودکان دارای لکنت و کودکان بدون لکنت انجام شده است، شواهد نشان می‌دهد بسیاری از این کودکان سابقه خانوادگی دارند. طبق تحقیقات دانشمندان تا کنون 4 ژن موثر در ایجاد لکنت زبان رشدی نقش دارند که این تحقیقات ادامه دارد.
لکنت زبان عصبی
لکنت زبان ممکن است بعد از یک حمله عصبی، ضربه مغزی، سکته مغزی یا هر نوع آسیبی که به مغز و حتی روان وارد می‌شود، به وجود بیاید. در لکنت زبان عصبی مغز توانایی برقراری ارتباط با بخش‌های مهم خود را از دست می‌دهد؛ به خصوص بخشی که مربوط به گفتار است. بنابراین در این نوع لکنت مغز نمی‌تواند به خوبی کلمات را ایجاد کند و حرف زدن دچار اختلال می‌شود. لکنت زبان عصبی می‌تواند خفیف یا شدید باشد و معمولا در بزرگسالان رخ می‌دهد.
نوع دیگری از لکنت زبان که به لکنت زبان فیزیوژنیک معروف است وجود دارد. البته این نوع از لکنت زبان امروزه به ندرت دیده می‌شود اما علت ایجاد آن آسیب‌های روحی، روانی و عاطفی است.
لکنت زبان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
معمولا لکنت زبان در کودکان تشخیص داده می‌شود و اینکار توسط گفتاردرمان یا متخصص سلامت فردی انجام می‌شود. متخصصان با انجام تست های مختلف تخصصی به وسیله صدا و صحبت‌های فرد، اختلالات زبانی مثل لکنت زبان را تشخیص می‌دهند. گفتاردرمان عوامل مختلفی را در نظر می‌گیرد که شامل سوابق خانوادگی کودک، سوابق کودک (چه زمانی دچار اختلال گفتاری شده است)، یک آنالیز کامل از رفتار کودک و ویژگی‌های روانی او و مهارت‌های کلامی که بر لحجه و لکنت موثر است می‌شود.
در هنگام ارزیابی و تشخیص لکنت زبان در کودکان گفتاردرمان بیشتر به این توجه می‌کند که آیا کودک لکنت خود را ادامه خواهد داد یا ممکن است به صورت طبیعی ریکاوری شود. توصیه اکثر متخصصان این است که حداکثر 6 ماه پس از نشان دادن علائم لکنت زبان، باید به گفتاردرمان متخصص مراجعه کنید.
علائم و نشانه‌های لکنت زبان در کودکان
- علائم لکنت زبان بسیار وسیع و منحصر به فرد هستند، به طوری که ممکن است در هر فرد نسبت به دیگری متفاوت باشند. این علائم شامل:
- توقف بر روی صداها یا حروف خاص
- تکرار صداها و کلمات مثل م-م-م-من یا کار-کار-کار و …
- تاخیر در بیان صداها و کلمات
توجه داشته باشید که اگراین علائم بیش از 6 ماه به طول بیانجامد جای نگرانی دارد.
عوامل ابتلا به لکنت زبان در کودکان
همانطور که گفتیم عوامل ابتلا به لکنت زبان ناشناخته است اما محققان بر این باورند که افرادی که لکنت زبان دارند،در قسمتی از مغز دچار اختلال هستند که مسئول مکالمه است. این حقیقت که لکنت زبان در کودکان به خانواده و وراثت کودک مربوط است، بستگی به شرایط ژنتیکی و وراثت آنها دارد. دیده شده است که لکنت زبان در کودکان دوقلویی که همسان هستند، نسبت به دوقلوهای ناهمسان بیشتر اشتراکی است. گاهی والدین ممکن است فکر کنند که از آنجایی که کودک قبلی آنها لکنت داشته است، کودک بعدی هم دچار لکنت زبان می‌شود.
باید توجه داشت که کودکان در اوایل سنین رشد خود احتمالا در حرف زدن مشکل دارد و ممکن است تاخیر داشته باشد که این به معنی لکنت زبان نیست. بنابراین پدر و مادرهایی که بیش از حد نگران هستند فکر می‌کردند این موارد همان لکنت زبان است و به کودکشان فشار می‌آوردند که درست صحبت کند؛ این دقیقا همان نقطه‌ای است که باعث می‌شود کودک واقعا دچار لکنت زبان شود و با این اختلال مواجه شود. البته شواهد وجود ندارد که نشان دهد کارهایی که پدر و مادر انجام می‌دهند یا انجام نمی‌دهند، تاثیری بر ایجاد لکنت زبان در کودکان داشته باشد.
تاثیرات لکنت زبان
کودکانی که لکنت زبان دارند معمولا توسط همسالان خود مورد تمسخر واقع می‌شوند. همچنین نوجوانان و بزرگسالانی که لکنت دارند اغلب در مقاطع آموزشی، پیشرفت و رشد خود دچار مشکل می‌شوند و ممکن است اضطراب سختی را در موقعیت‌های اجتماعی تجربه کنند.
رشد لکنت زبان در کودکان
- معمولا پروسه ایجاد لکنت زبان طبق الگوی زیر طی می‌شود:
- لکنت زبان در کودکان معمولا در سنین 2 تا 3 سالگی شروع می‌شود.
- لکنت زبان ممکن است به صورت ناگهانی یا پله پله شدیدتر شود.
- اگر لکنت زبان در سنین قبل از مدرسه ایجاد نشود، ممکن است بعد از شروع مدرسه آغاز شود. بنابراین بعید نیست که یک کودک 7 یا 8 ساله ناگهان علائم لکنت را نشان دهد.
شدت لکنت زبان
لکنت زبان در کودکان و بزرگسالان درجه‌هایی دارد که طبق این درجات شدت آن تعیین می‌شود. بیشتر محققان لکنت زبان را بر حسب درصد واژهایی که در بیان آنها اختلال وجود دارد تعیین می‌کنند. زمانی که کودک صحبت می‌کند، گفتاردرمان تعداد حروف یا واژهایی را که کودک در آن اختلال دارد نسبت به تمام حروف می‌سنجد و شدت آن را بر حسب اطلاعات زیر درجه‌بندی می‌کند:
- خفیف: کمتر از 5 درصد حروف دچار لکنت می‌شوند.
- خفیف تا متوسط: بین 5 تا 10 درصد حروف دچار لکنت می‌شوند.
- متوسط: بین 10 تا 15 درصد حروف دچار لکنت می‌شوند.
- متوسط تا شدید: بین 15 تا 20 درصد حروف دچار لکنت می‌شوند.
- شدید: بیش از 20 درصد حروف دچار لکنت می‌شوند.
هرچه شدت لکنت زبان کمتر باشد راحت‌تر می‌توان آن را کنترل کرد.
ریکاوری طبیعی
بعضی از کودکان بدون هیچ روند درمانی ریکاوری می‌شوند و بهبود می‌یابند. اگرچه ممکن نیست که احتمال ریکاوری لکنت زبان کودکان را پیشبینی کنیم، اما می‌توان گفت اغلب کسانی که در ابتدا لکنت دارند (به خصوص به صورت خفیف) به صورت طبیعی ریکاوری می‌شوند. این اتفاق در همه موارد صدق نمی‌کند اما گاهی بزرگسالان تعریف می‌کنند که در کودکی لکنت زبان داشتند اما به راحتی بهبود یافتند.
به صورت دقیق نمی‌توان آمار کسانی که به صورت طبیعی ریکاوری می‌شوند را برآورد کرد؛ اما بین 30 تا 90 درصد موارد به صورت طبیعی بهبود می‌یابند. به دلایل نامعلوم ریکاوری طبیعی در پسران کمتر از دختران رخ می‌دهد. به هر حال نباید برای درمان لکنت زبان در کودکان منتظر ریکاوری طبیعی بود و باید هرچه زودتر اقدام کرد.
احتمالا به کمک‌های حرفه‌ای احتیاج دارید!
در صورت بروز علائم و نشانه‌های لکنت زبان، والدین باید همیشه در اولین فرصت از یک گفتاردرمان کمک بگیرند. گفتاردرمان می‌تواند تشخیص دهد که باید سریع برای درمان اقدام کنید یا میتوانید صبر کنید تا ریکاوری طبیعی اتفاق بیافتد. لکنت زبان در کودکان معمولا باید در سنین قبل از مدرسه درمان شود و می‌توان گفت که زمان خاص خود را دارد.
درمان لکنت زبان در کودکان
بهترین شواهد و بهترین نتیجه برای درمان لکنت زبان در کودکان پروتکل لیدکومب است. در این پروسه که یک درمان رفتارمحور محسوب می‌شود، درمان از زمان شروغ لکنت زبان آغاز می‌شود و به سرعت ادامه پیدا می‌کند. اصلی‌ترین بخش این پروسه این است که در هنگام ادای درست کلمات به کودک جایزه می‌دهیم و در صورت لکنت هیچ کاری نمی‌کنیم؛ یعنی ما در اینجا تنبیه نداریم و فقط پاداش می‌دهیم.
پدر و مادر قبل از شروع فرایند درمان لکنت زبان باید به خوبی آموزش ببینند و بدانند که چگونه بر کودک خود اثر مثبت داشته باشند. اگر پدر و مادر کودک به خوبی آموزش ببینند، فرایند درمان به خوبی طی می‌شود و هیچ استرسی به کودک وارد نمی‌شود. محققان ثابت کرده‌اند که پروتکل لیدکومب یک روش بسیار عالی است و هیچ مشکل روانشانسی ایجاد نمی‌کند.
درمان لکنت زبان بزرگسالان
درمان لکنت زبان در کودکان و بزرگسالان خیلی متفاوت نیست اما باید گفت که اینکار قبل از مدرسه (در کودکی) تاثیر بیشتری دارد. روش‌های درمانی که بر روی نوجوانان و حتی بزرگسالان موثر است کمی پیچیده‌تر است اما شواهد نشان می‌دهد که باعث بهبودی می‌شود. این روش‌ها بیشتر بر روی مهارت‌های اجتماعی و تغییر ساختار کلامی فرد موثر است. مثلا به فرد آموزش داده می‌شود که کندتر و با آرامش بیشتری سخن بگوید.
لکنت زبان یا گرفتن زبان یک اختلال گفتاری است که باعث اختلال در صحبت کردن می‌شود و اصلا یک نقطه ضعف محسوب نمی‌شود. این اختلال موجب تکرار صداها و تاخیر در برآوردن کلمات می‌شود اما چیزی از توانایی‌های فرد کم نمی‌کند و نباید مورد تمسخر قرار بگیرد. دلایل ابتلا به لکنت زبان ناشناخته است اما ژنتیک در آن نقش ویژه‌ای ایفا می‌کند. یعنی به وجود آمدن این اختلال اصلا تقصیر کودک نیست و کاملا خود به خودی است.
درمان لکنت زبان در کودکان ، نوجوانان و بزرگسالان ممکن است و بیش از همه یک گفتاردرمان متخصص می‌تواند مفید باشد. کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی فاطمه باقرزاده با سابقه درخشان در زمینه درمان لکنت زبان، به عنوان بهترین کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی کرج شناخته می‌شود. شما عزیزان میتوانید برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان، با شماره تماس کلینیک باقرزاده در بخش تماس با ما، ارتباط برقرار کنید. همچنین شایسته ذکر است که شما میتوانید علاوه بر بهره مندی از خدمات حضوری در بهترین کلینیک کرج از خدمات کاردرمانی در منزل و گفتاردرمانی در منزل، نیز بهره مند شوید . سلامت و پیروز باشید.
