اختلال نقص توجه و بیشفعالی (ADHD) یکی از شایع‌ترین اختلالات روانشناسی در کودکان است که با ویژگی‌هایی مانند پرتحرکی، حواس‌پرتی و رفتارهای ناگهانی شناخته میشود. این اختلال عمدتاً به دلیل نقص در تکامل سیستم عصبی کودکان ایجاد میشود و بخش‌هایی از مغز که مسئول تنظیم توجه و حرکات هستند،
🔔 نکته مهم برای والدین:
توصیه میشود والدین از برچسب‌هایی که ممکن است احساسات کودک را جریحه‌دار کند، خودداری کنند. بهتر است برای تشخیص و درمان به متخصص مراجعه کنند و از عبارت‌هایی استفاده کنند که حس همدلی و حمایت را منتقل کند.
کودکان بیش‌فعال ممکن است گاهی دچار عملکرد غیرعادی شوند. با این حال، با استفاده از روش‌های توانبخشی و تمرینات تمرکز، میتوان علائم این اختلال را به طور قابل توجهی مدیریت کرد. در این مقاله به بررسی تمرینات و روشهایی که برای افزایش توجه و کاهش پرتحرکی کودکان بیش‌فعال مؤثر هستند، می‌پردازیم.
اگر کرج هستید و احتیاج به کمک و تدوین برنامه ی اختصاصی برای رفع این مشکل دارید، کلینیک گفتاردرمانی و کاردرمانی فاطمه باقرزاده در کنار شماست!
والدین معمولاً اختلال نقص توجه و تمرکز در کودکان را با نام‌هایی عامیانه‌تر یا مرتبط با علائم توصیف می‌کنند. برخی از رایج‌ترین عباراتی که ممکن است استفاده کنند عبارت‌اند از:
- بیشفعالی
این اصطلاح به دلیل شناخته‌شده بودن و مرتبط بودن با بخشی از اختلال نقص توجه/بیشفعالی (ADHD) رایج است. - عدم تمرکز
بسیاری از والدین وقتی متوجه می‌شوند فرزندشان در درس‌ها یا کارهای روزمره تمرکز ندارد، از این عبارت استفاده می‌کنند. - حواس‌پرتی
به دلیل بیتوجهی و عدم توجه مداوم کودک به امور، این عبارت بین والدین رایج است. - شیطنت زیاد
والدین گاهی رفتارهای پرتحرک و تکانشی کودک را به شیطنت نسبت می‌دهند. - سر به هوا بودن
اگر کودک مدام فراموش‌کار یا در دنیای خود باشد، این اصطلاح معمولاً استفاده میشود. - کم‌حوصلگی
برخی والدین مشکل بیتوجهی کودک را به ناتوانی او در تحمل فعالیتهای طولانی‌مدت مرتبط می‌دانند. - کند ذهنی یا تنبلی
این برداشت اشتباه گاهی به دلیل عدم آگاهی از ماهیت واقعی اختلال مطرح میشود.
سوالات متداول والدین درباره افزایش تمرکز کودکان بیش‌فعال:
- چگونه میتوانم توجه فرزندم را هنگام صحبت با او جلب کنم؟
- برای کمک به فرزندم در انجام تکالیف مدرسه چه کاری میتوانم انجام دهم؟
- چطور میتوانم محیط خانه را برای تمرکز بیشتر فرزندم آماده کنم؟
- فرزندم خیلی زود خسته میشود؛ چه روشی برای کاهش خستگی و افزایش تمرکزش وجود دارد؟
- آیا بازیها یا روشهایی وجود دارند که به تقویت تمرکز فرزندم کمک کنند؟
این سوالات در ادامه متن با جزئیات و تکنیکهای کاربردی پاسخ داده شده‌اند.
تمرین‌های موثر برای افزایش تمرکز در کودکان بیش‌فعال
افزایش تمرکز کودکان بیش‌فعال نیازمند تمرین‌های هدفمند است. همان‌طور که عضلات با تمرین‌های ورزشی قوی‌تر می‌شوند، مغز نیز با تمرین‌های خاص تقویت میشود و توانایی‌هایی مثل تمرکز و مدیریت احساسات را بهبود می‌بخشد. در ادامه بهترین روش‌ها و تمرین‌ها برای افزایش تمرکز این کودکان ارائه میشود.
1. توجه چیست و چگونه میتوان ظرفیت توجه را افزایش داد؟
تمرین‌ها و تکنیکهای معرفی‌شده در این مقاله به‌هیچ‌وجه جایگزین درمان تخصصی نیستند، اما میتوانند تاثیر درمان‌های حرفه‌ای را افزایش دهند.
تمرین‌ها و تکنیک‌ها برای افزایش دقت و تمرکز کودکان حواس پرت
1. برقراری ارتباط چشمی
برای جلب توجه کودک، هنگام صحبت در مقابل او بایستید، وسایل مزاحم را از اطرافش دور کنید و از او بخواهید به چشمان شما نگاه کند. این تمرین با ممارست آسان‌تر خواهد شد.
2. اعلام مرحله به مرحله دستورالعمل‌ها
دستورالعمل‌های ساده مانند «تلویزیون را خاموش کن» را اعلام کنید. سپس به مرور مراحل را پیچیده‌تر کنید. موفقیت کودک را با پاداش تشویق کنید و زمان تمرکز او را افزایش دهید.
3. بخش‌بندی وظایف
وظایف بزرگ را به بخشهای کوچک‌تر تقسیم کنید. این روش از احساس فشار جلوگیری کرده و دامنه توجه کودک را تقویت میکند.
4. جذاب کردن وظایف
برای جذاب‌تر کردن کارها، آن‌ها را با علایق کودک پیوند دهید. مثلاً در ازای انجام تکالیف، پاداش‌های کوچک مثل یک بیسکویت بدهید.
5. ایجاد فضای کاری مناسب
محیطی آرام و بدون عوامل مزاحم برای کودک فراهم کنید. اسباب‌بازی‌ها، تلویزیون و دستگاه‌های بازی را از دسترس دور نگه دارید. در مدرسه، هماهنگی با معلم برای نشاندن کودک در نیمکت‌های جلو موثر است.
6. تمرین یادگیری فعال
کودک را به طرح سوال تشویق کنید. پس از مدرسه، درس‌ها را با او مرور کنید و از معلم بخواهید در بحث‌های کلاسی مشارکت بیشتری داشته باشد.
7. اختصاص زمانهای استراحت
کودکان بیش‌فعال زودتر خسته می‌شوند. استراحت‌های کوتاه 5 تا 30 دقیقه‌ای میتواند از کسالت جلوگیری کند. در زمان استراحت، فعالیت‌هایی مانند قدم زدن یا تنفس هوای تازه را پیشنهاد دهید.
8. آموزش خودگویی مثبت
به کودک یاد دهید عوامل مزاحم را شناسایی کرده و خود را برای تمرکز بیشتر تشویق کند. جملاتی مثل «به کارم توجه میکنم» میتواند کمککننده باشد.
9. تعیین پاداش و انگیزه‌بخشی
فهرستی از قوانین تهیه کنید و برای رعایت آن‌ها پاداش تعیین کنید. این روش انگیزه کودک را برای تمرکز افزایش می‌دهد.
10. بازی سکه برای تمرکز
چیدمان الگوهای خاص با سکه‌ها و تکرار آن‌ها، تمرکز کودک را افزایش می‌دهد. با سخت‌تر کردن الگوها، توجه و دقت او تقویت خواهد شد.
11. حل جدول و پازل‌های تصویری
استفاده از جدول کلمات متقاطع و پازل‌های تصویری به تقویت حافظه و تمرکز کمک میکند. این تمرین‌ها برای کودکان خردسال نیز مناسب هستند.
12. بازیهای داستانمحور
داستانی برای کودک تعریف کنید و از او سوال بپرسید یا ادامه داستان را بخواهید. این روش حافظه کاری و منطق کودک را تقویت میکند.
13. بازی ماز یا هزارتو
بازیهای ماز علاوه بر سرگرمی، به افزایش تمرکز، برنامهریزی و توانایی حل مسئله کمک میکند. بازیهای آنلاین با سطح‌بندی مناسب نیز در دسترس هستند.
14. استفاده از داروهای مناسب
در برخی موارد، حواس‌پرتی به دلایل بیولوژیکی است. در این شرایط، داروهایی که پزشک تجویز میکند میتوانند به افزایش تمرکز کودک کمک کنند.
برنامه پارت برای درمان بیش فعالی
| عنوان | اثر بخشی برنامه هوشمند توانبخشی ادراک زمان (پارت) |
|---|---|
| گروه هدف | ۶ کودک ۱۱-۷ ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی |
| مدت دوره | ۵ جلسه، دو جلسه در هفته، هر جلسه ۱ ساعت |
| ارزیابی و اثربخشی | بهبود تصمیم گیری پرخطر و تکانشگری |
برنامه کرتکس برای افزایش تمرکز کودکان بیش فعال
| عنوان | توانبخشی شناختی مبتنی بر حرکت |
|---|---|
| گروه هدف | ۳۰ نفر کودک ۱۲-۷ ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی |
| مدت دوره | ۱۲ جلسه ۱ ساعته |
| ارزیابی و اثربخشی | تقویت حافظه کاری |
برنامه کارا در درمان بیش فعالی
| عنوان | اثربخشی توانبخشی مبتنی بر حرکت |
|---|---|
| گروه هدف | ۳۰ کودک ۱۲-۸ ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی |
| مدت دوره | ۴ هفته، سه جلسه در هفته، هر جلسه ۳۰-۴۵ دقیقه |
| ارزیابی و اثربخشی | بهبود حافظه کاری و کنترل مهاری |
برنامه توانبخشی پارس
| عنوان | اثربخشی توانبخشی شناختی بسته پارس |
|---|---|
| گروه هدف | ۳۰ کودک ۱۲-۷ ساله دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی |
| مدت دوره | ۱۲ جلسه یک ساعته، دو روز در هفته |
| ارزیابی و اثربخشی | بهبود حافظه فعال و توجه پایدار |
تمرینات مؤثر برای تمرکز کودکان بیش‌فعال
۱. برنامه توانبخشی شناختی “پارت”
برنامه “پارت” یکی از روش‌های علمی و مبتنی بر شواهد برای بهبود تمرکز در کودکان بیش‌فعال است. این برنامه شامل تمرینات ادراک زمان، حافظه فعال و کنترل مهاری است که به شکل تدریجی و با توجه به پیشرفت کودک طراحی شده‌اند.
- جزئیات جلسات:
- مدت: هر جلسه ۱ ساعت
- تعداد جلسات: ۱۰ تا ۱۵ جلسه
- تمرینات: شامل تمرینات ادراک زمان و تصمیم‌گیری کنترل‌شده
- اثربخشی: مطالعات نشان داده‌اند که این برنامه توانسته تکانشگری و تصمیم‌گیری پرخطر کودکان را کاهش دهد.
۲. برنامه توانبخشی حرکتی “کرتکس”
برنامه کرتکس با ترکیب تمرینات حرکتی و شناختی، کودکان را به چالش می‌کشد تا مهارت‌های حرکتی و شناختی خود را هم‌زمان تقویت کنند.
- مکانیزم:
- طراحی تمرینات حرکتی پیشرفته
- افزایش تدریجی دشواری تکالیف
- درگیر کردن حافظه کاری و تمرکز
- مثال تمرین: بازیهایی مانند پریدن از روی موانع با توجه به دستورات شنیداری یا بصری.
۳. بازیهای تقویتی برای تمرکز
بازیها یکی از بهترین ابزارها برای جلب توجه کودکان هستند. بازیهای زیر به‌صورت خاص برای کودکان بیش‌فعال طراحی شده‌اند:
- بازی حافظه مستقیم و معکوس: کودک باید یک سری اعداد یا کلمات را به ترتیب یا معکوس تکرار کند.
- بازی چشم در چشم: تمرینی ساده اما مؤثر برای افزایش تمرکز بصری و کنترل حرکات.
- بازی تعادلی: انجام حرکات تعادلی ساده با استفاده از ابزارهایی مانند توپ تعادلی یا طناب.
بازی برای افزایش تمرکز کودکان بیش فعال
| فعالیت | توضیح کوتاه |
|---|---|
| هنرهای رزمی | به کودک کمک میکند انرژی خود را تخلیه کند و نظم و تمرکز بیاموزد. |
| ورزشهای تیمی | تقویت مهارت‌های اجتماعی و افزایش توجه از طریق بازی گروهی. |
| کلاس‌های موسیقی | بهبود حافظه، تنظیم عواطف و افزایش تمرکز از طریق نواختن ساز. |
| کلاس‌های هنری | مدیریت احساسات، کاهش استرس و تقویت خلاقیت کودک. |
| سالن نمایش | افزایش اعتمادبه‌نفس و تمرکز با حضور در فعالیتهای گروهی نمایشی. |
| کلاس رقص | تخلیه انرژی، یادگیری حرکات هماهنگ و تقویت مهارت‌های بدنی. |
| بازی با توپ | فعالیتی ساده برای بهبود هماهنگی دست و چشم و تخلیه انرژی. |
| باغبانی | تقویت حس مسئولیت، آرامش و افزایش خلاقیت کودک. |
| بازی در گودال شن | افزایش خلاقیت و کاهش بی‌قراری با ورودی‌های حسی. |
| دوچرخه‌سواری | سوزاندن انرژی و تقویت مهارت‌های حرکتی و تناسب اندام. |
فعالیتهای ارائه‌شده در این جدول به والدین کمک میکند تا انرژی بی‌پایان کودکان بیش‌فعال را در مسیرهای سازنده هدایت کنند. این فعالیتها علاوه بر تخلیه انرژی، به بهبود مهارت‌های اجتماعی، تمرکز و خلاقیت کودکان کمک می‌کنند و فرصت‌هایی برای یادگیری و رشد در محیط‌های شاد و ساختاریافته فراهم می‌آورند. والدین میتوانند با توجه به علایق و نیازهای کودک خود، بهترین گزینه را انتخاب و از مزایای آن بهره‌مند شوند.
روش‌های پیشرفته برای توانبخشی تمرکز در کودکان بیش‌فعال
۱. نرم‌افزارهای تعاملی
برنامه‌هایی مانند نرم‌افزارهای مبتنی بر “کینکت” (XBOX) برای ترکیب حرکات جسمانی و تمرکز طراحی شده‌اند. این نرم‌افزارها کودک را تشویق می‌کنند تا با استفاده از حرکات بدن خود، تکالیف شناختی را انجام دهد.
- ویژگی‌ها:
- تعامل هوشمند با حرکات کودک
- ارائه بازخورد فوری
- افزایش تدریجی سطح دشواری
۲. تمرینات بازداری پاسخ
این تمرینات به کودکان کمک میکند تا تکانشگری خود را کنترل کنند و رفتارهای هدفمندتری داشته باشند.
- تمرین نمونه:
- انجام دستوراتی مانند “دست بزن” در صورتی که کلمه‌ای خاص شنیده شود و توقف در صورت شنیدن کلمات دیگر.
- بازی “چراغ قرمز، چراغ سبز” که شامل توقف و حرکت به دستور است.
مزایای تمرینات تمرکز برای کودکان بیش‌فعال
۱. افزایش توجه پایدار: تمرینات مداوم میتوانند به کودکان کمک کنند تا مدت بیشتری روی وظایف تمرکز کنند.
۲. کاهش تکانشگری: با بهبود کنترل مهاری، کودکان رفتارهای ناگهانی کمتری از خود نشان می‌دهند.
۳. بهبود حافظه کاری: تمرینات مرتبط با حافظه، توانایی نگهداری و استفاده از اطلاعات را تقویت می‌کنند.
۴. افزایش اعتمادبه‌نفس: موفقیت در انجام تمرینات باعث تقویت روحیه کودک میشود.
مطلب پیشنهادی: تفاوت بین اوتیسم و بیش فعالی چیست؟
چگونه تمرینات را برای کودک خود آغاز کنید؟
۱. آگاهی از نیاز کودک: پیش از شروع هر برنامه، با یک متخصص مشورت کنید.
۲. ایجاد برنامه منظم: تمرینات باید به‌صورت روزانه و در بازه‌های زمانی کوتاه انجام شوند.
۳. استفاده از بازیها و ابزارهای جذاب: این کار به حفظ انگیزه کودک کمک میکند.
۴. پیشرفت تدریجی: از تمرینات ساده شروع کنید و به تدریج دشواری را افزایش دهید.
بهبود افزایش تمرکز کودکان بیش فعال با کمک کلینیک گفتاردرمانی و کاردرمانی باقرزاده در کرج
اگر در کرج زندگی می‌کنید و دغدغه رشد و پیشرفت فرزند خود را دارید، کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی فاطمه باقرزاده آماده است تا با استفاده از تکنیک‌ها و متدهای به‌روز، بهترین برنامه درمانی را بر اساس نیازهای کودک یا نوجوان بیش‌فعال شما طراحی کند. ما با تمرکز بر بهبود علائم، افزایش توانایی‌های شناختی و تمرینات شخصی‌سازی‌شده، در مسیر رشد و موفقیت فرزند شما همراهتان خواهیم بود.
ما در کنار شما هستیم. برای دریافت مشاوره و خدمات بیشتر، با ما تماس بگیرید:
آدرس: کرج، چهارراه طالقانی، جنب اداره پست، ساختمان پزشکان امید، طبقه 7، واحد 704
📞 تماس با بهترین کلینیک درمان بیش فعالی در کرج:
سوالات متداول والدین درباره اختلال نقص توجه و تمرکز (ADHD)
1. چرا بچه من نمی‌تونه روی کاراش تمرکز کنه و همه چیز رو نصفهکاره رها می‌کنه؟
پاسخ :
اختلال نقص توجه (ADHD) باعث میشود کودک نتواند برای مدت طولانی بر روی یک فعالیت تمرکز کند. این مشکل به دلیل ناهماهنگی در عملکرد بخش‌هایی از مغز، به‌ویژه نواحی مرتبط با توجه پایدار و حافظه کاری، ایجاد میشود. برای مدیریت این مشکل، میتوان از تمرینات تمرکز، ایجاد ساختار روزانه و کمک گرفتن از متخصصان توانبخشی شناختی استفاده کرد.
2. چرا فرزندم اینقدر پرجنب‌وجوشه و اصلاً نمی‌تونه آروم بشینه؟
پاسخ :
این رفتار ممکن است به دلیل علائم بیشفعالی باشد که یکی از جنبه‌های اختلال ADHD است. در این حالت، کودک انرژی زیادی دارد که به‌طور مناسب مدیریت نمی‌شود. ورزشهای هدفمند، بازیهای فیزیکی و فعالیتهای خلاقانه میتوانند به کاهش این علائم کمک کنند. همچنین، رفتاردرمانی و مشاوره با متخصص میتوانند راهکارهای مؤثری ارائه دهند.
3. چرا بچه من وقتی باهاش حرف می‌زنم انگار نمی‌شنوه یا جواب درست نمی‌ده؟
پاسخ :
این رفتار میتواند نتیجه بیتوجهی یا مشکلات پردازش اطلاعات در کودکان مبتلا به ADHD باشد. این کودکان ممکن است در دریافت و پردازش هم‌زمان اطلاعات مشکل داشته باشند. برای بهبود این وضعیت، تکنیکهای ارتباطی خاص مانند جلب توجه کودک قبل از صحبت کردن، استفاده از جملات کوتاه و واضح، و تمرینات تقویت توجه میتوانند مؤثر باشند.
4. چرا فرزندم همیشه فراموش می‌کنه تکالیفش رو انجام بده یا وسایلش رو جا می‌ذاره؟
پاسخ :
مشکل در حافظه کاری و برنامهریزی از ویژگیهای رایج ADHD است. این کودکان در به خاطر سپردن وظایف و سازمان‌دهی امور روزمره دچار مشکل می‌شوند. استفاده از چکلیستها، یادآورهای تصویری، و کمک به ایجاد یک برنامه منظم روزانه میتواند به کاهش این فراموشی‌ها کمک کند.
5. آیا این مشکل فرزندم قابل درمانه یا باید همیشه باهاش کنار بیام؟
پاسخ :
اختلال ADHD درمان قطعی ندارد، اما کاملاً قابل مدیریت است. با استفاده از روش‌های درمانی مختلف مانند رفتاردرمانی، توانبخشی شناختی، تمرینات تمرکز، و در صورت نیاز دارودرمانی، میتوان علائم را کنترل کرد. همراهی و حمایت والدین نقش مهمی در موفقیت کودک دارد و میتواند به او کمک کند تا توانایی‌های خود را به بهترین شکل شکوفا کند.
مطلب پیشنهادی: تاثیر اختلال پردازش حسی در یادگیری و رفتار کودکان اختلال یادگیری و بیش فعالی
