اوتیسم چیست؟

اوتیسم یا اختلال طیف اوتیسم (ASD) یک اختلال رشد عصبی است که بر توانایی فرد در ارتباطات اجتماعی، رفتارها و الگوهای فکری تأثیر می‌گذارد. این اختلال معمولاً در دوران کودکی ظاهر می‌شود و با نشانه‌هایی مانند مشکلات در تعامل اجتماعی، ارتباطات کلامی و غیرکلامی و رفتارهای تکراری همراه است.

علائم و نشانه‌های اوتیسم

بخش	توضیحات
اختلال در تعامل اجتماعی	کم‌توانی در روابط اجتماعی، عدم درک حرکات و لحن صدا، تفاوت در رشد اجتماعی از نوزادی، ضعف در تشخیص احساسات.
ناتوانی در برقراری ارتباط	ارتباطات یکنواخت، ربات‌گونه، کاهش استفاده از کلمات و پاسخ‌های بی‌ربط به مکالمات.
رفتارهای تکراری	انجام رفتارهای کلیشه‌ای مانند حرکات تکراری، رفتارهای اجباری، مقاومت در برابر تغییر، علاقه به الگوهای ثابت.
واکنش‌های غیرمعمول	واکنش غیرعادی به صدا، بو، طعم و نور؛ تکرار رفتارهای خاص یا آسیب به خود.

علائم اوتیسم چیست؟

سایر نشانه‌های اوتیسم

• توانایی‌های خاص: برخی افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است توانایی‌های ویژه‌ای مانند حافظه قوی یا استعدادهای خاص را نشان دهند.
• اختلالات حسی: حساسیت زیاد یا کم به صدا، نور یا لمس.
• مشکلات حرکتی: مشکلات در هماهنگی حرکتی و ضعف عضلانی.
• مشکلات تغذیه‌ای: رفتارهای غیرمعمول در خوردن، مانند ترجیح به یک نوع غذای خاص.
• مشکلات گوارشی: مانند یبوست یا اسهال.
• تغییرات خلق‌وخو: ممکن است با تغییرات خلقی همراه باشد.
• استرس خانواده: والدین و خانواده معمولاً استرس بیشتری را تجربه می‌کنند.

علل اوتیسم

علت دقیق بیماری اوتیسم هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است، اما تحقیقات نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می‌تواند در بروز این اختلال نقش داشته باشد:

• عوامل ژنتیکی: وجود ژن‌های مرتبط با اوتیسم در خانواده.
• عوامل محیطی: مانند عفونت‌های دوران بارداری یا قرار گرفتن در معرض مواد سمی.
• عوامل عصبی-رشدی: ناهنجاری‌هایی در ساختار یا عملکرد مغز.

تشخیص اوتیسم

چگونه اوتیسم تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص اوتیسم یک فرآیند چندمرحله‌ای است که نیاز به دقت و تخصص دارد. این تشخیص بر اساس مشاهده رفتارها و الگوهای رشدی کودک انجام می‌شود و معمولاً شامل مراحل زیر است:

1. مشاهده و ارزیابی اولیه

• مشاهده رفتارهای کودک: والدین و مراقبان ممکن است نشانه‌هایی مانند تأخیر در تکلم، عدم پاسخ به نام یا عدم تماس چشمی را مشاهده کنند.
• ارزیابی رشد: پزشک اطفال و کاردرمان با بررسی مراحل رشد کودک می‌تواند نشانه‌های اولیه اوتیسم را تشخیص دهد.

2. استفاده از معیارهای تشخیصی

بر اساس DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی)، اوتیسم با نقص‌های پایدار در ارتباطات اجتماعی و رفتارهای تکراری مشخص می‌شود. این معیارها شامل:

• نقایص در ارتباطات اجتماعی: مشکلات در تعاملات اجتماعی، عدم تبادل عاطفی و مشکل در برقراری و حفظ روابط.
• الگوهای رفتاری تکراری: حرکات تکراری، اصرار بر یکنواختی و علایق محدود.

3. استفاده از ابزارهای تشخیصی تخصصی

برای تشخیص دقیق‌تر، متخصصان ممکن است از ابزارها و تست‌های استاندارد استفاده کنند:

• مصاحبه تشخیصی اوتیسم (ADI-R): مصاحبه‌ای ساختارمند با والدین برای جمع‌آوری اطلاعات دقیق درباره رفتارها و رشد کودک.
• مشاهده برنامه‌ریزی شده برای تشخیص اوتیسم (ADOS): ارزیابی مستقیم رفتارهای کودک در محیط‌های کنترل‌شده.
• مقیاس رتبه‌بندی اوتیسم در دوران کودکی (CARS): ارزیابی شدت اوتیسم بر اساس مشاهده رفتارهای کودک.

4. ارزیابی‌های تکمیلی

• ارزیابی ژنتیکی: در برخی موارد، تست‌های ژنتیکی برای شناسایی عوامل ژنتیکی مرتبط انجام می‌شود.
• آزمایش‌های پزشکی: ممکن است شامل ارزیابی‌های شنوایی، بینایی و نورولوژیکی باشد تا سایر اختلالات رد شوند.

اهمیت تشخیص زودهنگام

تشخیص زودهنگام اوتیسم اهمیت ویژه‌ای دارد زیرا:

• شروع مداخلات زودهنگام: می‌تواند به بهبود مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی کمک کند.
• پیشگیری از مشکلات ثانویه: کاهش استرس خانواده و بهبود کیفیت زندگی کودک.

چالش‌های تشخیص

• تشابه با سایر اختلالات: برخی علائم اوتیسم ممکن است با اختلالات دیگر مانند ناتوانی ذهنی یا اختلالات زبانی مشابه باشد.
• تفاوت‌های جنسیتی: تشخیص اوتیسم در دختران ممکن است دشوارتر باشد زیرا علائم ممکن است کمتر مشهود باشد.
• تشخیص نادرست یا دیرهنگام: ممکن است برخی کودکان به‌خصوص در موارد خفیف، دیر تشخیص داده شوند.

معیارهای غربالگری اوتیسم

معیار	توضیحات
عدم پاسخ به نام	تا 6 ماهگی
عدم به زبان آوردن اصوات نامفهوم	تا 12 ماهگی
عدم اشاره یا حرکات غیرکلامی	تا 12 ماهگی
عدم گفتن کلمات منفرد	تا 16 ماهگی
عدم به زبان آوردن عبارات دوکلمه‌ای	تا 24 ماهگی
از دست دادن مهارت‌های زبانی یا اجتماعی	در هر سنی

درمان اوتیسم

اگرچه درمان قطعی برای اوتیسم وجود ندارد، اما مداخلات زودهنگام می‌توانند به بهبود مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و رفتاری کمک کنند:

• درمان‌های رفتاری: مانند تحلیل رفتار کاربردی (ABA) برای تقویت رفتارهای مثبت.
• گفتاردرمانی: بهبود مهارت‌های زبانی و ارتباطی.
• کاردرمانی: توسعه مهارت‌های حرکتی و توانایی‌های روزمره.
• آموزش‌های تخصصی: برنامه‌های آموزشی متناسب با نیازهای فرد.

شناخت و تشخیص زودهنگام اوتیسم و آگاهی از علائم آن می‌تواند تأثیر بسزایی در بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا داشته باشد. با دریافت حمایت‌های تخصصی و مراجعه به مراکز درمانی معتبر، می‌توان به توسعه مهارت‌ها و توانایی‌های این افراد کمک کرد.