تشنج یک اختلال عصبی است که منجر به حمله و گرفتگی ناگهانی عضله‌ها می‌شود و خصوصا در میان افرادی که اوتیسم دارند بیشتر اتفاق می‌افتد. در واقع تنها کمتر از 2% از افراد عادی دچار تشنج می‌شوند و مطالعات نشان می‌دهد که بیش از 30% افرادی که اوتیسم دارند اختلالات مربوط به تشنج را دارند. اجماع و همبستگی بین این تشنج و اوتیسم باعث شده یک سوال اساسی ذهن پژوهشگران را پر کند؛ اینکه آیا ممکن است یکی از این دو اختلال باعث ایجاد اختلال دیگر شود؟ اگرچه پاسخ به این سوال به صورت واضح مشخص نیست اما دانشمندان در این مورد کشفیاتی داشته‌اند. توصیه می‌شود برای اطلاعات بیشتر مطلب علائم اوتیسم در کودکان را نیز مطالعه فرمایید. به طور کُلی می‌توان گفت که ارتباط بین اوتیسم و تشنج بسیار پیچیده اما اجتناب‌ناپذیر است. برای مطالعه بیشتر در مورد این موضوع با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی فاطمه باقرزاده همراه باشید.

تشنج

تشنج که همچنین به عنوان حمله عصبی نیز شناخته می‌شود که نسبتا به عنوان یک اختلال عصبی عمومی شناخته می‌شود. تشنج می‌تواند (نه همیشه) از کودکی آغاز شود و در اثر رشد غیرمتعادل مغز اتفاق بیافتد و یا اینکه در اثر آسیب فیزیکی و یا یک بیماری به وجود بیاید. تشنج زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد  به صورت روزانه بیشتر از دو بار دچار حملات عصبی می‌شود (حملات عصبی که به صورت مشخص مربوط به اتفاقی مثل افت فشار خون یا قند خون نباشد). این علامت همچنین به وسیله ابزار الکترون فالوگرام (یک تست که امواج مغزی را اندازه‌گیری می‌کند) یا تست انعکاس مغناطیسی(MRI که تصویر مغز را نشان می‌دهد) مورد بررسی قرار می‌گیرد.

حملات عصبی تشنجی به سبب نوسانات شدید فعالیت‌های الکتریکی مغز اتفاق می‌افتند که خود این نوسانات به دلیل واکنش‌های غیرمتعادل شیمیایی صورت می‌گیرد. حملات عصبی ممکن است خیلی مهیج باشند و به آسانی تشخیص داده شوند و علائم مختلفی مثل گرفتگی عضلات تا فراموشی اتفاقات را در پی داشته باشند. علائم تشنج ممکن است شامل اتفاقات حسی غیر معمول و اثر حسی مثل خستگی یا استفراغ باشند. می‌توان گفت که تشنج در هر فرد به صورت خاصی اتفاق می‌افتد و معمولا به دلیل ناگهانی بودن، قابل تشخیص است.

بسیاری از افراد می‌توانند با مصرف دارو تشنج خود را کنترل کنند. پرمصرف‌ترین داروها برای رفع تشنج شامل موارد زیر است:

• کارباترول، تِگرِتول و سایر(کاربامازپاین)
• دیلانتین، فنیتک (فنیتیون)
• دیپاکن (والپروییک اسید)
• گرالیز، نئورونتین (گابپنتین)
• توپاماکس (توپیرامات)

اگرچه این داروها می‌توانند تشنج را کنترل کنند اما قطعا عوارض جانبی بسیار مشخص و شدیدی دارند. نکته مهم در مورد این داروها این است که شما باید عوارض جانبی و مشکلاتی که ایجاد می‌کنند را بررسی کنید و توجه داشته باشید که این اثرات بدتر از خود حملات عصبی نیستند. معمولا در اکثر موارد اوتیسم، می‌توان با استفاده از دارو تشنج‌های عصبی خفیف و شدید را کنترل کرد.

ارتباط بین اوتیسم و تشنج

در این مورد باید گفت که نه تنها تشنج در افرادی که اوتیسم دارند بیشتر است، بلکه اوتیسم هم در افرادی که تشنج می‌کنند 10 برابر بیشتر از سایرین مبتلا به اوتیسم می‌شوند. این اکتشاف در میان تمام پژوهش‌ها مشترک است اما درصدها و اعداد و ارقام در برخی پژوهش‌ها متفاوت است.

افرادی که اوتیسم دارند ممکن است تشنج نداشته باشند و به طور کُلی نمی‌توان گفت هر دوی این علائم با هم اتفاق بیافتد. البته بررسی و ارزیابی شیوع تشنج در افرادی که اوتیسم دارند، به دلیل اینکه علائم این دو اختلال شبیه هم است ممکن است بسیار سخت باشد. به طور خاص هم اوتیسم و هم تشنج می‌توانند با علائم زیر ظاهر شوند:

• تیک‌های غیرطبیعی و تحرکات شدید فیزیکی
• خیره شدن چشم‌ها بدون پلک زدن
• عدم توجه و تمرکز
• تجربیات حسی غیرطبیعی

علی‌رغم این عوامل و نشانه‌های گیج‌کننده، محققان حقایق جالبی در مورد تطابق و درآمیختگی اوتیسم و تشنج وجود دارد. برخی از آنها شامل:

افرادی که ناتوانی‌های ذهنی دارند، به طور کلی بیشتر تشنج دارند تا کسانی که این اختلالات را ندارند. در میان افرادی که اوتیسم دارند و اختلالات ذهنی یک عامل مهم در تشنج است (اگرچه این موارد تنها پیشگویی‌کننده‌ها نیستند).

یک هم‌بستگی و ارتباط بین اوتیسم و تشنج وجود دارد که موجب پسروی مهارت‌های اجتماعی می‌شود (مهارت‌هایی که قبلا تشکیل شده‌اند از بین می‌روند).

درحالی که اوتیسم همیشه در کودکی ایجاد می‌شود، افرادی که اوتیسم دارند ممکن است در کودکی یا بزرگسالی دچار تشنج شوند.

تقریبا می‌توان گفت که تعداد افراد مذکری که اوتیسم دارند چهار برابر بیشتر از افراد مونث است؛ این درحالی است که پژوهش‌ها نشان می‌دهند خانم‌هایی که اوتیسم دارند و تشنج هم می‌کنند، بیشتر از آقایان مبتلا به اوتیسم است.

کاوش در ارتباط بین اوتیسم و تشنج

ناخوشی‌ها و عوارض مشترک بین اوتیسم و تشنج منجر به تمایل پژوهشگران برای کاوش بیشتر در مورد ارتباطات ممکن بین این دو اختلال شده است؛ این کاوش‌ها برای پاسخ به 4 سوال زیر انجام می‌شود:

1. آیا ممکن است تشنج و اوتیسم یک عامل مشترک داشته باشند؟
2. آیا ممکن است اوتیسم منجر به تشنج شود (و برعکس)؟
3. آیا درمان‌های موجود برای تشنج ممکن است برای رفع علائم اوتیسم موثر باشد؟
4. آیا انواع خاص اوتیسم ارتباط خاصی با تشنج دارند (یا برعکس)؟

البته باید گفت که نتایج این پژوهش‌ها قطعی نیستند و همچنین برخی تحقیقات هم نتایج گمراه‌کننده‌ای دارند.

• آیا تشنج و اوتیسم می‌توانند علت‌های مشترکی داشته باشند؟

در برخی موارد دلایل تشنج و اوتیسم به خوبی شناخته می‌شوند. برای مثال، در برخی موارد علت ابتلا به تشنج‌های مکرر می‌تواند آسیب‌های مغزی باشد اما در برخی موارد اوتیسم به صورت واضح نتیجه اختلالات ژنتیکی است. در بسیاری از موارد هر دو اختلال عوامل ناشناخته‌ای دارند و علت اصلی در آنها مشخص نیست.

مطالعات پژوهشی به تازگی کشف کرده‌اند که حداقل در برخی موارد اوتیسم و تشنج ممکن است دلیل یا دلایل یکسانی داشته باشند. نتایج این‌ها نشان می‌دهد که اوتیسم و تشنج هر دو ممکن است ژنتیک و محیط اثر بپذیرند. تا به امروز اثر چندین اختلال خاص در ژنوم انسان ثبت شده است که مستقیما با اختلال طیف اوتیسم و تشنج مرتبط‌اند. البته چندین  تئوری دیگر هم وجود دارد که تفاوت‌های ژنتیکی را با وابستگی اوتیسم و تشنج مرتبط می‌کند. شواهد نشان می‌دهند که افرادی که تشنج یا اوتیسم دارند حداقل در یک قسمت از ژنوم خود تشابهاتی دارند.

علاوه بر عوامل ژنتیکی، به نظر می‌رسد فاکتورهای محیطی خاصی نیز با اوتیسم و تشنج ارتباط مستقیم دارند؛ برخی از آنها عبارتند از:

• آلودگی هوا و سموم محیطی که در فضای درون یا بیرون از خانه وجود دارد.
• عفونت‌های درون سیستم تناسلی در هنگام بارداری
• استفاده از داروهای ضد تشنج در حین بارداری که توسط مادری که اختلال دارد صورت می‌گیرد (به خصوص والپروت)
• آسیب‌های مغزی در هنگام زایمان
• اختلالات فیزیکی مثل زردی نوزاد
• مشکلات متابولیکی خاص

آیا تشنج می‌تواند منجر به اوتیسم شود یا برعکس؟

درحالی که هیچ دلیل واضحی وجود ندارد که منجر به تشنج شود، اما چندین پژوهش مختلف نشان داده‌اند که تشنج ممکن است به اوتیسم منجر شود. تشنج‌های ناگهانی و مکرر در کودکان (به خصوص در کودکانی که با اسپاسم ناگهانی تشنج را شروع می‌کنند)، می‌تواند تاثیر منفی زیادی بر روی رشد مغز بگذارد. اگر تشنج‌ها به صورت دائمی و با جراحی درمان شوند، نتیجه بهبود عملکرد مغز، رفتار اجتماعی و حتی افزایش IQ است.  یک پژوهش که امکان درمان تشنج و اجتناب از آن را بررسی می‌کند، نشان می‌دهد که هر روش درمانی که باعث کاهش تشنج‌های ناگهانی شود موجب کاهش ریسک ابتلا به اوتیسم در طول کل زندگی نیز می‌شود.

یک اختلال مربوط به تشنج‌های ناگهانی که به عنوان سندروم لاندا کلفنر شناخته می‌شود، باعث اختلال و تاخیر در رشد مغز می‌شود و علائمی شبیه به اوتیسم را ایجاد می‌کند.

آیا روش‌های درمانی بهبود تشنج برای اوتیسم هم مفید است؟

یکی از مشکلات و بدترین عوارض اوتیسم این است که داروی مشخصی برای بهبودی ندارد و نمی‌توان گفت یک روش مشخص باعث رفع علائم اساسی اوتیسم می‌شود. در نتیجه اوتیسم به صورت مرحله‌ای و برای رفع علائم درمان می‌شود و داروها می‌توانند اضطراب و عدم تمرکز را رفع کنند؛ همچنین درمان کاردرمانی نیز باعث می‌شوند مهارت‌های ارتباطی تقویت شود. اما یک ارتباط بسیار قدرتمند بین اوتیسم و تشنج وجود دارد که باعث می‌شود امکان درمان اوتیسم با روش‌های درمانی تشنج وجود داشته باشد.

به علاوه طبق نتایج پژوهشی که قبلا ذکر کردیم، می‌توان با استفاده از جراحی‌هایی که برای بهبود تشنج‌های ناگهانی استفاده می‌شود، اوتیسم را نیز تحت تاثیر قرار داد. یک پژوهش دیگر کشف کرده است که داروی والپروت و سایر داروهای ضدتشنج باعث کاهش کج خلقی و تندمزاجی در کودکانی که تشنج و اوتیسم دارند می‌شود. یک پژوهش دیگر نیز نشان می‌دهد که داروهای ضد تشنج که برای کودکان تشنجی استفاده می‌شود می‌تواند علائم ظاهری اوتیسم را کاهش دهد.

اگر گمان کردید کودک اوتیسمی‌تان تشنج هم دارد چکار باید بکنید؟

به دلیل ارتباط وسیع بین اوتیسم و تشنج، اینکه یک کودک اوتیسمی تشنج هم داشته باشد خیلی غیرطبیعی نیست. در برخی موارد تشنج‌ها بسیار واضح و قابل تشخیص‌اند؛ مثلا کودکی که دچار تکان‌های عصبی شدید می‌شود، اندام‌هایش منقبض می‌شود یا اینکه هوشیاری خود را از دست می‌دهد احتمالا دچار تشنج ناگهانی شده است. در موارد دیگر تشخیص تشنج‌ها بسیار سخت است و گاها می‌تواند پیچیده باشد؛ مثلا یکی از علائم این تشنج‌ها این است که کودک برای چند دقیقه به یک نقطه خیره می‌شود یا اینکه برای چند دقیقه مشخصا یک فعالیت غیر نرمال را انجام دهد.

همانطور که قبلا هم اشاره شد، گاهی بسیار دشوار است که علائم تشنج‌های ناگهانی را از اوتیسم تشخیص دهیم؛ به خصوص اینکه اگر یک کودک که توانایی صحبت کردن ندارد یا رفتارهای تکراری مثل پریدن، ضربه زدن یا چرخاندن را داشته باشد، علائم این دو اختلال بسیار شبیه به هم است.

اگر به وجود تشنج در کودک خود گمان بردید (یا اینکه معلم یا درمانگر کودک شما علائم تشنج را در کودک دید)، بسیار مهم است که کودکتان را ارزیابی کنید و اگر لازم بود به درمان آن بپردازید. معمولا در چنین مواردی گام‌های زیر به ترتیب طی می‌شوند:

1. اولین گام با مشورت از پزشک متخصص اطفال شروع می‌شود؛ یک پزشک می‌تواند با ویزیت کودک و همچنین معاینات لازم تشنج را در او تشخیص دهد.
2. اگر پزشک متخصص تشخیص داد که جایی برای نگرانی هست، ممکن است او نظر یک عصب شناس یا متخصص مغز و اعصاب را هم بخواهد.همچنین پزشک ممکن است از شما بخواهد برخی تست‌ها مثل MRI یا نوار مغز را انجام بدهید تا امواج مغزی غیر نرمال و فعالیت‌های مختل شده را تشخیص دهد.
3. اگر تمام تست‌ها تشنج را نشان داد، احتمالا پزشک شما داروهایی را برای دمران و بهبود تشنج پیشنهاد می‌کند. در این مرحله بحث در مورد عوارض جانبی بسیار مهم است تا از عدم تداخل داروهای ضد تشنج با داروهای مصرفی اطمینان یابید. گاهی ممکن است برخی داروها موجب بدتر شدن شرایط اختلال اوتیسم در کودک شوند.
4. از آنجایی که کودک شما اوتیسمی است، پزشک ممکن است تست‌های ژنتیکی تجویز کند که وجود اختلالات ژنتیکی در کودک را تشخیص می‌دهند؛ مثل اختلال کروموزوم X شکننده که ممکن است با اوتیسم و تشنج ارتباط داشته باشد.

زندگی با اوتیسم و تشنج

افراد زیادی دچار تشنج می‌شوند اما در این حال اختلال خود را کنترل می‌کنند و با استفاده از داروها و روش‌های درمانی سعی در درمان یا حداقل کاهش علائم تشنج‌های سنگین دارند. اگر کودک شما با استفاده از داروها تشنج خود را کنترل کرد، هیچ نگرانی اضافی وجود ندارد و شما می‌توانید با مراجعه به یک پزشک متخصص مغز و اعصاب تنها داروهای او را بررسی کنید. با کنترل عوارض جانبی داروهای مصرفی، هیچ نگرانی درباره وخیم شدن اوتیسم کودک وجود ندارد.

اما اگر تشنج کودک با استفاده از داروها کنترل نشد، شما باید چند اقدام پیشگیرانه و درمان محور را در پیش بگیرید. به عنوان پدر یا مادر یک کودک اوتیسمی که با تشنج هم مواجه است، شما باید نگرانی‌هایی داشته باشد. خصوصا اینکه یک کودک مبتلا به تشنج ممکن است:

• تاخیرها و اختلالاتی در رشد و مراقبت از خود داشته باشد؛ مثلا ممکن است فرد در فرایند یادگیری، همکاری، ارتباط یا رفتار خود با دیگران دچار اختلال شود.
• به مراقبت‌های ویژه‌ای نیاز داشته باشد؛ کودکی که هم اوتیسم است و هم تشنج دارد احتمالا نمی‌تواند فعالیت‌های خطرناکی مثل حمام کردن، دستشویی کردن، شنا کردن یا ورزش کردن را به تنهایی کنترل کند. در صورتی که می‌توانید حداقل به صورت نامحسوس مراقبت کودکتان باشید.
• این کودکان فعالیت کمتری از سایر کودکان دارند.
• مشکل خواب در کسانی که تشنج دارند زیاد است.
• ممکن است با قلدری مواجه شوند و کودکان هم سن و سالشان به آنها آسیب وارد کنند.
• از دوستی با دیگران محروم شوند.

بنابراین شما لازم است که امنیت و سلامت عمومی کودک خود را تضمین کنید. علاوه بر این باید با کسانی که با کودک شما ارتباط دارند صحبت کنید تا مراقبت آنها باشند. حتما مطمئن شوید که معلمان و اعضای خانواده از تشنج کودک شما آگاه‌اند و آشنایی حداقلی با ارتباط بین اوتیسم و تشنج دارند. هر زمانی که کودک شما تشنج می‌کند باید در امنیت باشد و کسی از او مراقبت کند.

سخن آخر از کلینیک باقرزاده

تشنج هم مانند اوتیسم یک اختلال عصبی است که باعث سخت شدن و پیچیدگی بیشتر زندگی روزانه می‌شود. برخلاف اوتیسم تشنج به خوبی شناخته شده است و معمولا سریع و راحت کنترل می‌شود. جراحی‌های مربوط تشنج به ندرت خطرناک هستند و می‌توانند زندگی کودک شما را نجات دهند تا به خوبی رشد کند. شما باید توجه کنید که اولویت برای کودکی که اوتیسم و تشنج را به صورت همزمان دارد این است که به خوبی رشد کند.

یکی از بهترین راه‌حل‌ها  برای کسانی که تشنج دارند این است که با والدینی که کودکان آنها با اوتیسم و تشنج  درگیر هستند ارتباط برقرار کنید؛ در این صورت می‌توانید با آنها مشورت کنید و حتی کمک بگیرید؛ توجه داشته باشید که در مواجهه با چنین مشکلاتی کار تیمی بهترین کار است. همین که بدانید کسانی دیگری نیز هستند که  با چنین مسئله‌ای درگیرند، باعث می‌شود حس بهترین داشته باشید. ضمنا کسانی که شرایط شما را دارند ممکن است تجربیاتی در مورد مدرسه، روانکاو، کاردرمان و سایر خدمات مناسب شما داشته باشد که همگی می‌توانند به کودک شما کمک کنند.

کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی فاطمه باقرزاده به عنوان برترین و معتبرترین کلینیک کاردرمانی کرج، می‌تواند خدمات بسیار متنوع و تخصصی به کودکان و بزرگسالان دارای اوتیسم ارائه کند. این کلینیک با تخصص و تجربه‌‌ای که در حیطه اوتیسم دارد، سلامت شما و خانواده عزیزتان را تضمین می‌کند. برای اطلاعات بیشتر در مورد ارتباط بین اوتیسم و تشنج یا مشاوره تخصصی با شماره تماس کلینیک باقرزاده تماس حاصل فرمایید. شاد و سلامت باشید.