اختلال طیف اوتیسم چیست؟
اختلال طیف اوتیسم (ASD) یک اختلال رشدی است که بر روی ارتباطات و رفتار تاثیر می‌گذارد. اگرچه اوتیسم می‌تواند در هر سنی ارزیابی و شناسایی شود اما به آن اختلال رشدی گفته می‌شود؛ چراکه نشانه‌ها و علائم آن به صورت کُلی در دو سال اول زندگی خود را نشان می‌دهد.
بر طبق شناخت‌ها و ارزیابی‌های آماری اختلالات ذهنی (DSM-5)، یک راهنما و نقشه کُلی از روش‌های تشخیصی اختلالات ذهنی طراحی شده است. این راهنما که توسط انجمن روانشناسی آمریکا ایجاد شده است می‌تواند با توجه به روش‌های زیر بیماران ADS را تشخیص بدهد:
- مشکلات و سختی‌های ارتبطات و هماهنگی با سایر افراد
- علایق خاص و رفتارهای تکراری
- علائم و نشانه‌هایی که بر توانایی فرد در تحصیل، کار و سایر زمینه‌ها موثر است و در آنها اختلال ایجاد می‌کند
اوتیسم به عنوان یک اختلال طیفی شناخته می‌شود، چراکه انواع مختلف آن وجود دارد و طیف علائم و نشانههای بسیار وسیع است. مثلا ممکن است دو بیمار اوتیسم مختلف علائم کاملا متفاوتی داشته باشند.
اختلال طیفی اوتیسم در تمام گروه‌های قومی، نژادی و اقتصادی اتفاق می‌افتد. اگرچه این اختلال می‌تواند یک مشکل درازمدت باشد، اما درمان‌ها، خدمات و راهکارهای مختلف می‌توانند باعث بهبود فرد شوند و توانایی های را تقویت کنند. همچنین برخی اعمال و برخی عوامل محیطی مختلف هم می‌توانند باعث افزایش و تقویت علائم اوتیسم شوند. آکادمی تخصصی اطفال در آمریکا پیشنهاد می‌کند همه کودکان به لحاظ علائم اوتیسم مورد بررسی قرار گیرند. در واقع همه والدین باید با یک پزشک متخصص درباره اختلال طیفی اوتیسم صحبت کنند و معاینه و ارزیابی آن را برای کودکان خود در نظر بگیرند.
علائم و نشانههای اختلال طیف اوتیسم چیست؟
افراد مبتلا به اوتیسم مشکلات زیادی در مورد ارتباطات اجتماعی و برهم کنش‌های خود دارند و همچنین علاقه‌های غیر معمول و رفتارهای تکراری هم دارند. لیست زیر چند مثال درباره انواع رفتارهایی که در افراد دارای اختلال طیفی اوتیسم هستند شایع است ارائه می‌کند. در یک مقاله دیگر سایت کلینیک باقرزاده می‌توانید علائم اوتیسم در کودکان را مشاهده کنید. همه افراد اوتیسم همه مشکلات رفتاری را ندارند، اما اغلب چندین رفتار زیر را به عنوان علامت نشان می‌دهند:
ارتباطات اجتماعی/ برهم کنش‌های رفتاری
- برقراری کمترین میزان ارتباط چشمی
- میل به گوش ندادن و نگاه نکردن به سایر افراد
- به ندرت علایق و وسیله‌های مورد توجه خود را با اشاره کردن و نشان دادن با دیگران به اشتراک می‌گذارند
- عدم پاسخگویی یا تاخیر در پاسخگویی نسبت به کسانی که کودک مبتلا به اوتیسم را صدا می‌زنند یا از ضمیر مخصوص آنها استفاده می‌کنند
- مشکل در برقراری گفتگوهای آزاد
- صحبت مفصل در مورد موضوعات مورد علاقه بدون توجه به اینکه سایرین به آن توجه می‌کنند و عدم اجازه پاسخ به آنها
- حالت‌های صورت، زبان بدن، حرکات و ژست‌ها بدون اینکه با حرف‌هایشان تطابق داشته باشد
- داشتن تُن صدای غیر معمول که ممکن است گاهی به نظر برسد شبیه آواز خواندن یا ربات گونه باشد
- مشکل در درک و فهم اشاره سایرین و یا عدم توانایی پیشبینی یا فهم حرکات دیگران
رفتارهای محدود و تکراری
تکرار رفتارهای تکراری که ممکن است غیر معمول به نظر برسند مثلا تکرار کلمات یا عبارات (رفتاری که با نام اکولیلیا شناخته می‌شود)
داشتن علاقه بسیار زیاد به برخی موضوعات مثل اعداد، جزئیات، واقعیات یا سایر موضوعات خاص
داشتن تمرکز روی بخشهای خاص. مثلا علاقه به حرکت یا بازی کردن با یک بخش خاص از وسایل
ناراحت شدن با تغییر در روتین روزانه
حساسیت کمتر یا بیشتر از سایرین نسبت به برخی حواس. مثلا حساسیت به نور، صدا، لباس و تغییرات دما
افرادی که اختلال طیفی اوتیسم دارند ممکن است مشکلات خواب و کج خلقی را نیز تجربه کنند. اگرچه این افراد چالش‌ها و مشکلات زیادی را حس می‌کنند، اما ممکن است گاهی استعدادهای خاصی را نیز داشته باشند؛ مثلا کسانی که اوتیسم دارند ممکن است:
برای یادگیری موضوعات مختلف به صورت جزئی و به حافظه سپردن آنها در مدت طولانی استعداد داشته باشند.
یادگیری چشمی قدرتمندی داشته باشند و به راحتی چیزهایی را که می‌بینند حفظ کنند.
در یادگیری و به کار بردن ریاضی، علوم، موسیقی و هنر استعداد داشته باشند.
عوامل و فاکتورهای خطرناک اختلال طیف اوتیسم چیست؟
محققان نمی‌دانند دقیقا چه عواملی باعث ایجاد اختلال طیفی اوتیسم می‌شود، اما مطالعات اخیر نشان می‌دهند که ژن‌ها می‌توانند با در کنار گذاشتن عوامل مختلف و تاثیرپذیری از محیط منجر به اوتیسم شوند. اگرچه دانشمندان هنوز سعی می‌کنند که بفهمند چرا برخی افراد مشکلات مربوط به اوتیسم را دارند و برخی کاملا از آن مبرا هستند؛ طبق تحقیقات آنها برخی فاکتورها می‌توانند ریسک ابتلا و توسعه اختلال طیفی اوتیسم را افزایش دهند که این‌ها شامل:
داشتن یک برادر یا خواهر اوتیسم
داشتن پدر و مادر مسن
داشتن شرایط ژنتیکی بسیار خاص (مثال افرادی که ژنتیک سندروم داون، سندروم ژن X شکننده، سندروم رت یا سایر عوامل ژنتیکی که به اوتیسم مربوط است را دارند)
تولد با وزن بسیار کم
البته شایسته ذکر است که همه کسانی که این عوامل را دارند دچار اختلال طیفی اوتیسم نمی‌شوند.
اختلال طیف اوتیسم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان اختلال طیفی اوتیسم را به وسیله بررسی رفتار و مقدار رشد یک فرد تشخیص می‌دهند. معمولا می‌توان اوتیسم را در سن 2 سالگی با اطمینان کامل تشخیص داد. افرادی که بیشتر در مورد اوتیسم در کودک خود نگران‌اند باید اهمیت آن را بدانند و در سریع‌ترین زمان ممکن برای تشخیص آن اقدام کنند تا در صورت لزوم روند درمانی در حداقل زمان انجام شود.
تشخیص و ارزیابی در خردسالان
تشخیص اختلال طیفی اوتیسم در خردسالان معمولا شامل دو مرحله مجزاست:
مرحله 1: معاینات رشدی کلی در طول چک آپ‌های کودکی
هر کودکی باید معاینات سلامت محور خود را در سنین مختلف توسط متخصص کودکان دریافت کند. معمولا مراکز بهداشت یا درمانگاه‌های مختلف طرح‌هایی را برای غربالگری و چک آپ سریع کودکان دارند. مرکز کلینیک‌های تخصصی اطفال در آمریکا پیشنهاد می‌کند تمام کودکان به لحاظ رشدی در سنین 9، 18، 24 و 30 ماهگی چک آپ شوند. همچنین این مرکز پیشنهاد می‌کند کودکان در سن 18 ماهگی و 24 ماهگی به صورت تخصصی چک آپ شوند. اگر کودک نشانههای زیادی از اختلال طیفی اوتیسم داشت و یا در معرض ریسک بالایی قرار داشت، باید تحت معاینات دقیق‌تر و اضافی هم قرار بگیرد. این کودکان شامل کسانی هستند که در اعضای خانواده خود فرد دارای اختلال طیفی اوتیسم دارند، کسانی که رفتارهای نشان‌دهنده اوتیسم را دارند، والدین مسن دارند، شرایط ژنتیکی خاصی دارند یا با وزن بسیار پایین متولد شده‌اند و در ریسک ابتلا به اوتیسم قرار دارند.
نگرانی‌ها و تجربیات والدین در پروسه‌های معاینات و ارزیابی خردسالان بسیار مهم است. گاهی پزشک از والدین سوالاتی در مورد رفتار کودک می‌پرسد و پاسخ‌های آنان را با اطلاعات حاصل از ابزارهای ارزیابی اختلال طیفی اوتیسم ترکیب می‌کند تا بعد با مقایسه آنها با نتایج معاینه، تشخیص خود را اعلام کند.
کودکانی که در طول پروسه تشخیص اختلافات‌های رشدی نشان می‌دهند باید به مرحله دوم ارزیابی اختلال طیفی اوتیسم مراجعه کنند.
مرحله 2: ارزیابی مضاعف
این ارزیابی دوم توسط یک تیم پزشکی انجام می‌شود که به صورت حرفه‌ای و تخصصی در حیطه تشخیص اختلال طیفی اوتیسم تجربه دارند.
این تیم احتمالا شامل:
- یک متخصص رشد اطفال- پزشکی که به صورت ویژه در حیطه رشد کودکان تخصص دارد
- یک روانشناس کودک یا روانپزشک کودک- پزشکی که به صورت ویژه در حوزه رشد ذهنی و رفتاری کودکان تخصص دارند.
- یک متخصص اعصاب- یک پزشک که بر روی معاینه، ارزیابی و درمان اختلالات عصبی، پزشکی و رشد عصبی کار می‌کند.
- یک متخصص کار درمانی و یک متخصص گفتار درمانی- این افراد متخصص تمرین و بهبود اختلالات گفتاری و ارتباطی هستند.
این مرحله از ارزیابی احتمالا شامل:
- سطح شناخت یا مهارت‌های مربوط به فکر کردن
- توانایی‌های مربوط به زبان و گفتار
- مهارت‌هایی که مناسب سن کودک هستند و به لحاظ نیازهای روزانه او را مستقل می‌کنند. مثلا غذا خوردن، لباس پوشیدن یا دستشویی رفتن در برخی سنین بسیار مهم هستند.
از آنجایی که اختلال طیفی اوتیسم یک اختلالیچیده است که گاهی همراه با سایر بیماری‌ها یا اختلالات یادگیری همراه است، یک ارزیابی کُلی و کامل باید شامل چکاپ‌های خون و شنوایی و بینایی سنجی باشد.
نتیجه این ارزیابی‌ها و تشخیص نهایی باعث می‌شود روش درمانی مناسب برای شخص تجویز شود و درمان هرچه زودتر پیگیری شود.
تشخیص در کودکان و نوجوانان بالاتر
اختلال طیفی کودکان و نوجوانانی که به مدرسه می‌روند ابتدا توسط پدر و مادر و معلم آنها تشخیص داده می‌شود. پس از اینکه این افراد نگران وجود اوتیسم در شخص شدند، احتمالا ارزیابی و تشخیص توسط پزشک‌های اولیه و بعد متخصصان ادامه پیدا می‌کند تا تست‌های مضاعف هم پیگیری شوند.
والدین ممکن است با این پزشکان درباره مشکلات اجتماعی فرزندانشان صحبت کنند که این شامل ارتباطات مستقیم اجتماعی نیز می‌شود. ممکن است با این پزشکان درباره مشکلات اجتماعی فرزندانشان صحبت کنند که این شامل ارتباطات مستقیم اجتماعی نیز می‌شود.کودکانی که سن بیشتری دارند احتمالا در تشخیص انواع گفتارها مشکل دارند و به راحتی نمی‌توانند احساسات را از طریق ارتباط با دیگران به اشتراک بگذارند. این اختلالات ارتباطی بیشتر شامل مشکلات مربوط به درک تُن صدا، حالت صورت یا زبان بدن می‌شود. کودکان و نوجوانانی که اختلال طیفی اوتیسم دارند، معمولا در دوست یابی و دوستی با دیگران مشکل دارند.
تشخیص اوتیسم در بزرگسالان
تشخیص اختلال طیفی اوتیسم در بزرگسالان معمولا سخت‌تر از تشخیص آن در کودکان و حتی نوجوانان است. در بزرگسالان، علائم اوتیسم می‌توانند با علائم سایر بیماری‌های ذهنی ترکیب شوند مثلا علائم اضطراب، اختلال بیش فعالی و اختلال توجه با این بیماری مشترک است.
بزرگسالانی که علائم هشدار دهنده اختلال طیفی اوتیسم را نشان می‌دهند باید با یک پزشک صحبت کنند و از او بخواهند بهترین ارزیابی‌های تشخیصی را برای آنها تدارک ببیند. اگرچه تست اوتیسم برای بزرگسالان هنوز کامل نیست، اما می‌توان با مراجعه شخص به عصب شناس، روانشناس، روانپزشک یا متخصص کاردرمانی بیماری را تشخیص داد. متخصصان معمولا در مورد مسائل زیر سوال می‌پرسند:
- برهم کنش‌های اجتماعی و چالش‌های ارتباطی
- رفتارهای تکراری
- مشکلات احساسی
- علایق غیر معمول
اطلاعات مربوط به رشد بزرگسالان در تاریخچه ارثی بیمار می‌تواند به تشخیص بیماری کمک کند؛ بنابراین ارزیابی اختلال طیفی اوتیسم ممکن است شامل صحبت با پدر و مادر و حتی سایر اعضای خانواده بیمار نیز باشد.
طی کردن یک پروسه ارزیابی کامل و درست اوتیسم به عنوان یک بزرگسال می‌تواند به درک صحیح چالش‌های فرد در گذشته، شناسایی استعدادهای شخص و تشخیص روش صحیح درمان کمک کند. امروزه بیشتر مطالعات در مورد شناسایی بهترین روش‌ها و خدماتی که به هماهنگی اجتماعی و رشد ارتباطی بزرگسالان کمک می‌کند. متخصصان تلاش می‌کنند با پیدا کردن انواع درمان‌ها و حمایت‌های مناسب زودتر درمان شوند و اختلال طیفی اوتیسم در آنها کنترل پذیرتر شود.
روش‌های درمانی برای اختلال طیفی اوتیسم کدام است؟
درمان‌ها و روش‌های درمانی اوتیسم باید در زودترین زمان ممکن بعد از تشخیص قطعی آغاز شود. درمان زودهنگام برای اختلال طیفی اوتیسم بسیار مهم است چراکه یک مراقبت و درمان مناسب می‌تواند سختی‌ها و مشکلات مربوط به یادگیری و آموزش را کاهش دهد. لازم است بعد از درمان کامل افراد مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی لازم تقویت شود تا فرد به زندگی عادی خود برگردد.
از آنجایی که افراد اوتیسمی معمولا با انواع مختلفی از مشکلات مواجه می‌شوند، تنها یک راه حل درمانی نمی‌تواند کافی باشد. مشاوره با یک متخصص یا کاردرمان برای یافتن بهترین برنامه درمانی مهم است و حتما باید با پزشک‌های مختلف مشورت شود تا از همه ابعاد بیماری را بررسی کنید.
درمان دارویی
یک پزشک ممکن است از درمان‌های دارویی استفاده کند تا برخی علائم اختلال طیفی اوتیسم را حل کند. با درمان دارویی ممکن است برخی علائم زیر در فرد اوتیسمی کاهش یابد:
- کج خلقی
- اضطراب و افسردگی
- مشکلات مربوط به توجه
- بیش فعالی
- رفتارهای تکراری
- خشونت
درمان رفتاری، روانشناسی و آموزشی
افرادی که اختلال طیفی اوتیسم دارند حتما باید تحت نظر پزشکانی که متخصص کاردرمانی،گفتاردرمانی و روانشناسی، آموزش یا مهارت پروری دارند درمان خود را طی کنند. این برنامه‌ها به صورت گسترده بخشهای مختلف زندگی را در بر می‌گیرند و فشرده هستند. درمان بزرگسالان اوتیسمی ممکن است حتی شامل حال والدین، خواهر و برادر و اعضای خانواده نیز باشد.
این برنامه‌های درمانی احتمالا به افراد اوتیسمی به صورت زیر کمک می‌کند:
- آموزش مهارت‌های زندگی که برای استقلال زندگی لازم است.
- کاهش چالش‌های رفتاری و خوره‌های ذهنی.
- افزایش یا ایجاد مهارت‌های حرفه‌ای.
- آموزش مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و زبانی
سایر درمان‌ها
خدمات اجتماعی مختلفی هستند که می‌توانند به افراد دارای اختلال طیفی اوتیسم کمک کنند. در اینجا چند توصیه برای یافتن این خدمات اجتماعی نوشته شده است:
- با پزشکتان، مراکز بهداشتی اطراف، مدرسه و مراکز تخصصی اوتیسم ارتباط برقرار کنید تا در مورد برنامه‌های اجتماعی آنان اطلاعات لازم را کسب کنید.
- یک گروه پشتیبانی اوتیسم را پیدا کنید. قطعا به اشتراک گذاشتن تجربیات، اطلاعات می‌تواند به کنار آمدن بیمار با اوتیسم کمک کند و روش‌های مفید درمانی را در اختیار او قرار دهد. بنابراین اگر به گروه‌هایی که به صورت تخصصی به این مسئله می‌پردازند مراجعه کنید اطلاعات مفیدی استخراج می‌کنید.
- با متخصصان سلامت و مشاوران مختلف صحبت کنید و حتی قرار ملاقات بگذارید. اطلاعاتی که از این طریق به دست می‌آورید می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های درست و روش‌های درمانی مناسب منجر شود که دقیقا بر طبق نیاز مددجو هستند.
- همیشه چند کُپی از پرونده‌هایی که نزد پزشکان و متخصصان در مورد تشخیص و درمان بیمار اختلال طیفی اوتیسم دارید نگه دارید. این اطلاعات می‌تواند به شما در ادامه روش‌های درمانی و تسریع آنها کمک کند.
اختلال طیف اوتیسم یک اختلال پیچیده روانی است که بیش از هر مشکل دیگری باید مورد توجه قرار گیرد. از این رو توصیه می‌کنیم در صورتی که هر گونه نگرانی از این بابت دارید، با کلینیک تخصصی دکتر باقرزاده تماس حاصل فرمایید تا هم از مشاوره کارشناسی و تخصصی ما استفاده کنید و هم با روندی که باید در پیش بگیرید آشنایی یابید. کلینیک کار درمانی دکتر باقرزاده بهترین کلینیک تخصصی اوتیسم در کرج است که با توجه به سابقه و تجربیات ارزنده خود بهترین خدمات را به مددجویان عزیز ارائه می‌کند.
