رفتارهای تکراری و بدون هدف نشانههای معمول اوتیسم هستند. در واقع، بسیاری از والدین هنگامی که رفتارهای تکراری را در فرزند خود میبینند، در مورد اوتیسم نگران میشوند. کودکان ممکن است در مورد به صف کردن اسباب بازیها، چرخاندن وسایل یا باز و بسته کردن کشوها و درها رفتارهای تکراری نشان دهند که این میتواند از علائم اوتیسم باشد. رفتارهای تکراری میتوانند در اوتیسم تعیین کننده سطح اوتیسم نیز باشند.
رفتارهای تکراری همچنین میتواند شامل گفتار، فکر کردن در مورد یک موضوع یا حتی سوال پرسیدن در مورد یک چیز باشد که لازمه تکراری بودن آنها انجام دادنها چندین و چند بار و به یک روش است. در موارد نادری رفتارهای تکراری میتواند حتی خطرناک باشد؛ اگرچه اغلب این رفتارها ابزارهایی برای آرام کردن شخص مبتلا استفاده میشود. اختلال رفتاری در اوتیسم میتواند مشکلاتی ایجاد کند؛ به خصوص که این رفتارها به روزمره شخص تبدیل شوند و فرد به آنها عادت کند یا اینکه این رفتارها از رفتن به مدرسه یا محل کار جلوگیری کند.
تقلید رفتارهای تکراری در اوتیسم
رفتارهای تکراری ظاهرا بدون هدف هستند و وسواسی، به شدت انتخابی و انعطاف ناپذیر محسوب میشوند. همانطور که گفتیم این رفتارها میتوانند به عنوان علائم اوتیسم تلقی شوند (طبق ویرایش پنجم راهنمای اختلالات ذهنی )
متخصصان اوتیسم گاهی اوقات این رفتارها را رفتارهای تقلیدی یا درجا ماندگی مینامند. این رفتارها یا رفتارهای تقلیدی در بسیاری از اختلالات عصبی هم وجود دارند. طبق کتابی که به آن اشاره کردیم محصور بودن در عادات (مثلا ترجیح دادن به پیروی از یک برنامه یا روتین) برای اینکه شخص را اوتیسم بدانیم کافی نیست؛ ترجیحا رفتارها باید از نظر شدت و تمرکز غیر معمول باشد و در آن دسته از رفتارهایی قرار بگیرد که باعث اضطراب شدید میشود.
رفتارهای تکراری اوتیسم باید در یک الگوی وسواسی قرار بگیرند و فعالیتها وعلاقههای زیادی را در برگیرند. این رفتارها باید حداقل در دو حیطه زیر به صورت جاری یا در سابقه فرد دیده شود:
- تکرار در استفاده از کلام، حرکت، وسیله و فعالیت به صورت وسواسی. مثالهای ساده این بخش شامل به صف کردن اسباب بازیها، ضربه زدن به وسایل و تکرار کلمات و عبارات هستند.
- اصرار بر شباهت، تبعیت از روتینهای روزانه به صورت انعطاف ناپذیر و الگوهای کلامی و غیر کلامی تکراری. مثالهای این بخش شامل اضطراب شدید به خاطر تغییرات کوچک، دشواری در جابجایی، الگوهای فکری نامنظم و انعطاف ناپذیر، الگوی سلام کردن به صورت خاص، نیاز به یک روتین خاص در همه روزها و میل به غذاهای تکراری است.
- علایق شدید، محکم و وسواسی که به لحاظ شدت و تمرکز غیر معمول هستند. مثالهای این بخش شامل وابستگی زیاد به کارها و وسایل غیر معمول و علاقه شدید به فعالیتهای محدود است.
رفتارهای تکراری در اوتیسم به چه صورت به نظر میآید؟
رفتارهای تکراری در اوتیسم میتواند از شخصی به شخص دیگر از اساس متفاوت باشد. برای برخی این رفتارها میتواند شامل گفتن یا صحبت کردن در مورد چیزهای یکسان و تکرار آن در چندین مرتبه باشد.
این رفتارها میتواند شامل چیزهایی مثل لیست کردن انتقام جویان ماروِل به همراه قدرتهایشان، تکرار دیالوگهای افراد داخل تلویزیون یا پرسیدن یک سوال خاص به دفعات باشد. برای برخی دیگر این رفتارها شامل رفتارهای فیزیکی تکراری مثل ضربه زدن، گام برداشتن یا حرکت دادن یک وسیله خاص باشد. در برخی موارد خاص و شدید اوتیسم این حرکات ممکن است پرخاشگرانه باشند؛ مثل کوبیدن سر به دیوار!
برخی افرادی که دچار اختلال اوتیسم هستند رفتارهای تکراری در اوتیسم را هر زمانی به صورت تصادفی انجام میدهند؛ اما برخی دیگر ممکن است این رفتارها را در موقعیتی خاص انجام دهند، مثلا زمانی که مضطرب هستند، ترسیدهاند یا ناراحتاند.
بسیاری از افرادی که دچار اختلال اوتیسم هستند، زمانی که از آنها بخواهید روتین یا برنامه روزانه خود را تغییر دهند بسیار مضطرب میشوند. درحالی که تغییرات میتواند کسی را که اوتیسم ندارد آزار دهد، یک فرد اوتیسم قطعا بیشتر رنجیده میشود و واکنش های او شدیدتر از افراد نرمال خواهد بود. این واکنشهای اوتیسمی به خصوص در فردی دچار اختلال اوتیسم با عملکرد بالا هست شدیدتر خواهد بود. گاهی اوقات رفتارهای تکراری در اوتیسم یا رفتارهای تقلیدی بسیار واضح هستند، چراکه قابل توجه و غیر طبیعی هستند. جلو و عقب پریدن برای مدت زمانهای طولانی، باز و بسته کردن مکرر در و پنجرهها یا آواز خواندن با کلمات نامشخص و تکراری قطعا رفتارهای غیر معمولی هستند.
گاهی اوقات هم این رفتارها برای افراد عادی واضح نیستند. یک کودک اوتیسم ممکن است از شما بپرسد که فیلمهای مارول را میبینید؟ بعد اگر جواب شما مثبت باشد او بار ها و بارها در مورد یکی از شخصیتهای آن توضیح میدهد و حتی کلمات و تُن صدای خود را تغییر نمیدهد. در این حالت ممکن است شما به عنوان یک مخاطب جدید متوجه رفتارهای تکراری او نشوید اما اگر سابقه طولانی در ارتباط با او داشته باشید متوجه رفتار غیر معمول وی خواهید شد.
آیا رفتارهای تکراری اوتیسم مشکل محسوب میشوند؟
رفتارهای تکراری در هر فرد اوتیسم جداگانه نیستند. اکثر افراد با چند مورد خاص از این رفتارها درگیر هستند که موارد معمول آنها شامل:
- جویدن ناخن
- گام برداشتن به عقب و جلو
- کوبیدن مکرر خودکار یا انگشت به سطح
- تمیز کردن اجباری وسایل
- نیاز به تماشای یک برنامه تلویزیونی یا رویداد ورزشی خاص
برای برخی افراد که اختلال اوتیسم دارند، رفتارهای تکراری مشکل خاصی ایجاد نمیکند؛ اما مشکلات از زمانی آغاز میشود که این رفتارها به اوقات خاصی اختصاص مییابد و معمولا در خلوت انجام میشود. در این هنگام فرد دارای اختلال در خلوت خود برای رفع استرس یا هر کار دیگری رفتار غیر معمول را انجام میدهد.
گاهی اوقات رفتارهای تکراری میتواند نکات مثبتی هم داشته باشد؛ به خصوص زمانی که به دوستی با دیگران و توسعه ارتباطات منجر میشود. مثلا اگر کودک به بازیها رایانهای گروهی علاقه دارد این ممکن است باعث بهبود حسی او و توسعه ارتباطات وی شود.
برای بسیاری از افراد دارای اختلال اوتیسم، اگرچه رفتارهای تکراری اوتیسم باعث رنجش دیگران نمیشود اما باعث اجتناب از ارتباط و قرارگیری در اجتماع میشود. قطعا کسی که دائم دستهای خود را از روی اضطرار تکان میدهد نمیتواند به خوبی در دنیای واقعی نقش خود را ایفا کند و فعالیتهای اصلی خود را انجام دهد. زمانی که هیچ چیز فی نفسه مشکل ندارد صحبت کردن مکرر در مورد یک موضوع میتواند باعث مشکلات اجتماعی بسیاری شود؛ چراکه همه افراد این اختلال را درک نمیکنند.
عوامل و درمان اختلال
هیچ کسی به خوبی نمیداند چه عاملی باعث بروز رفتارهای تکراری در افراد دچار اختلال اوتیسم میشود؛ اگرچه چندین تئوری در این مورد وجود دارد. تئوری که شما ممکن است از آن دفاع کنید این است که عامل ابتلا به این رفتارها قابل درمان با یک روش خاص باشد (یا اصلا به درمان نیاز نداشته باشد).
البته اگر یک رفتار خطرناک یا مضر باشد باید تغییر پیدا کند. برخی درمانها بیشتر از سایرین مورد بررسی قرار گرفتهاند و مطالعات بیشتری درباره آنها صورت گرفته است. البته همه درمانها موفقیتهایی به همراه دارند اما برخی از آنها برای برخی افراد موفقیت بهبود بیشتری حاصل میکنند.
اگر باور دارید که رفتارهای تکراری مشکل رفتاری محسوب میشوند، باید برای درمان آنها از تکنیکهای رفتاری استفاده کنید (مثل پاداش و در برخی موارد تنبیه)؛ تکنیکهای رفتاری باعث بهبود و اصلاح رفتار میشوند و حتی برای کسانی که اوتیسم ندارند هم مفید است.
اگر باور دارید که رفتارهای تکراری تکنیکهای آرامبخش محسوب میشوند که برای مسدود کردن ورودیهای حسی مورد استفاده قرار میگیرد، باید از تکنیکهای یگپارچگی استفاده کنید. این تکنیکها نه تنها ممکن است باعث بهبود رفتارهای تکراری اوتیسم می شود، بلکه آرام سازی شخص را نیز به خوبی انجام میدهد.
اگر شما بر این باور هستید که رفتارهای تکراری وجهای از علاقه کلی شخص دچار اختلال اوتیسم به موضوعات مختلف است، باید از تکنیکهای درمانی تخصصی استفاده کنید تا میل و علاقه آنها را به سمت فعالیتهای حقیقی بکشانید.
اگر بر این باور هستید که رفتارهای تکراری اوتیسم در واکنش به اضطراب یا یک مشکل شیمیایی و عصبی است، شما باید با استفاده از داروها این اختلال را درمان کنید.
سخنی از کلینیک فاطمه باقرزاده
به عنوان والدین یک کودک اوتیسم، احتمالا شما از انجام رفتارهای تکراری توسط کودک خود خجالت میکشید. قبل از اینکه به خاطر این رفتار آنها را سرزنش کنید باید بدانید که هدف از انجام این رفتارها چیست. شما نباید در مواجه با رفتارهای تکراری اوتیسم به تندی برخورد کنید و واکنشهای حسی شدید به این رفتارها ایجاد کنید؛ چراکه ممکن است باعث بدتر شدن اختلال شود.
اگر این رفتارها به کودکتان کمک میکنند آرامش خود را کسب کند، چالشهای حسی او را مدیریت کنید یا حداقل تقاضاهای روزانه او را کنترل کنید. شما باید در هنگام بروز رفتارهای تکراری از فرزند خود حمایتهای حسی را به عمل بیاورید تا مشکل سریعتر حل شود؛ مثلا سعی کنید روتین روزانه او را بیش از حد تغییر ندهید یا اینکه حساسیتهای او را مورد سرزنش قرار دهید. این حمایتها میتواند شامل پیدا کردن یک کاردرمان باشد تا با کودک شما کار کند یا اینکه عوامل محیطی موثر بر رفتارهای تکراری کودک را ارزیابی کند.
کلینیک تخصصی کار درمانی و گفتار درمانی فاطمه باقرزاده، میتواند با ارائه روشهای درمانی و تشخیصی تخصصی و به روز دنیا به کودک اوتیسم شما کمک کند. این کلینیک به عنوان بهترین کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی کرج برای ارائه خدمات مشاوره و درمان شما عزیزان آماده است تا بهترین ایدهها را با شما در میان بگذارد. با تشکر.
