بیش فعالی چیست؟
بیش فعالی یا همان اختلال کمتوجهی-بیشفعالی (ADHD) یکی از شایعترین اختلالات عصبی-رشدی است. این اختلال معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده میشود، اما در برخی موارد تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا میکند. افراد مبتلا به بیش فعالی معمولاً با مشکلاتی همچون ناتوانی در توجه طولانیمدت، رفتارهای تکانشی، بیقراری و دشواری در سازماندهی امور مواجه هستند.
اصطلاح علمی | معادل عامیانه |
---|---|
اختلال کمتوجهی–بیشفعالی (ADHD) | کودک بیش از حد «شیطونی» دارد یا «بیقرار» است |
بیشفعالی (Hyperactivity) | «شیطونی» یا «بیقراری» |
کمتوجهی (Inattention) | «حواسپرتی» یا «بچه سر به هوا» |
تکانشگری (Impulsivity) |
انواع بیش فعالی
به طور کلی، اختلال بیش فعالی به سه نوع اصلی تقسیم میشود:
- نوع بیتوجهی (Predominantly Inattentive): افراد مبتلا بیشتر در توجه و تمرکز مشکل دارند و چندان تکانشی یا بیشفعال نیستند.
- نوع بیشفعال و تکانشی (Predominantly Hyperactive/Impulsive): افراد مبتلا تحرک بدنی زیاد و رفتارهای تکانشی آشکار دارند؛ اما در توجه مداوم مشکل کمتری دارند.
- نوع ترکیبی (Combined Type): ترکیبی از نشانههای بیتوجهی و بیشفعالی-تکانشی است و شایعترین فرم ADHD محسوب میشود.
علائم بیش فعالی
علائم بیش فعالی به شکلهای مختلفی بروز پیدا میکنند. برخی از شایعترین آنها در کدودکان در مدرسه عبارتند از:
- بیتوجهی به جزئیات و بیدقتی در انجام تکالیف
- دشواری در سازماندهی و مدیریت زمان
- فراموشکاری مداوم و گم کردن وسایل شخصی
- بیقراری بدنی و ناتوانی در نشستن آرام
- ناتوانی در صبر و تحمل (تکانشگری)
- حرف زدن یا حرکت بیش از حد و عدم رعایت نوبت
در کودکان، این علائم معمولاً به صورت تحرک زیاد در کلاس درس، مشکلات در انجام تکالیف مدرسه و حواسپرتی مشهود است. در بزرگسالان، ممکن است به شکل عدم توانایی در بهپایان رساندن پروژهها، مشکل در روابط اجتماعی و انجام کارهای روزمره دیده شود.
شماره | مشکلات افراد بیش فعال یا مبتلا به اختلال ADHD |
---|---|
1 | دشواری در توجه به موضوعات خاص |
2 | بیقراری دست و پا |
3 | بیقراری در نشستن (در خانه و کلاس) |
4 | کندی در تکمیل وظایف و کارها |
5 | ناتوانی در برنامهریزی وظایف و کارهای روزانه |
6 | فراموش کردن جزئیات مربوط به کارهای درون مدرسه و سایر فعالیتها |
7 | فراموش کردن محل اشیاء و کارها (خصوصا اسباب بازیها، مداد، کتاب و سایر وسایل مدرسه) |
8 | زمانی که مستقیما با آنها صحبت کنید، به نظر میرسد که اصلا گوش نمیدهند |
9 | عدم پایبندی به ساختارها و هنجارهای موجود در محلهای مختلف، به خصوص مدرسه |
10 | اجتناب از فعالیتهایی که نیاز به فعالیت شدید ذهنی و تمرکز داشته باشند |
11 | در آرام و بی سر و صدا بازی کردن مشکل دارند |
12 | به سرعت دچار عدم تمرکز و فراموشی میشوند |
13 | ممکن است این افراد با سرعت زیاد صحبت کنند و بدون وقفه به صحبت کردن ادامه دهند |
14 | سعی میکنند قبل از اینکه سوال کامل پرسیده شود به آن پاسخ دهند |
15 | صبر کردن و منتظر ماندن (به خصوص برای رسیدن نوبت در بازی) برای آنها سخت است |
علائم و نشانه های بیش فعالی در کودکان
توجه داشته باشید که بروز هریک از این موارد، لزوماً به معنای وجود اختلال در کودک نیست؛ اما اگر تعداد و شدت برخی از این علائم زیاد باشد و در کارکرد روزمره کودک اختلال ایجاد کند، مشاوره با متخصصان گفتاردرمانی توصیه میشود.
۱. نشانههای بیتوجهی (کمدقتی)
- حواسپرتی شدید یا کمبود توجه
- پریدن از موضوعی به موضوع دیگر بدون اینکه کار قبلی به پایان برسد.
- «اصلاً حواسش به چیزی نیست!»
- «همهاش توی دنیای خودش پرسه میزنه!»
- در اصطلاح علمی: ناتوانی در حفظ تمرکز مداوم بر روی فعالیتها یا تکالیف.
- اشتباهات مکرر در انجام تکالیف
- «همیشه تکالیفش پر از اشتباهات ریز و درشت میشه.»
- «انگار به جزئیات دقت نمیکنه.»
- در اصطلاح علمی: ناتوانی در بهکارگیری دقت لازم و بیدقتی در جزئیات.
- فراموشکاری
- «همهچیز رو جا میذاره؛ مدادش رو گم میکنه، کیفش رو جا میذاره.»
- «برگه امتحانی یا تکالیف مدرسه رو مرتب فراموش میکنه.»
- در اصطلاح علمی: اختلال در حافظه فعال (Working Memory) و ناتوانی در دنبال کردن دستورالعملها.
- ول کردن کار در وسط راه
- «انگار حوصله نداره یه کار رو تا آخر انجام بده، نصفه نیمه ولش میکنه.»
- «یک کار رو شروع میکنه ولی دیگه تمام نمیکنه.»
- در اصطلاح علمی: دشواری در حفظ انگیزه و توجه در فعالیتهای طولانیمدت.
- سازماندهی ضعیف
- «اصلاً برنامهریزی نداره، هرچیز رو یه گوشه میاندازه.»
- «همهچی توی اتاقش ریختهپاشه.»
- در اصطلاح علمی: نقص در عملکرد اجرایی (Executive Function) مرتبط با سازماندهی و مدیریت زمان.
۲. نشانههای بیشفعالی
- بیقراری فیزیکی
- «یه لحظه هم بند نمیشه؛ مدام وول میخوره.»
- «بهجای نشستن، مدام تو اتاق اینور و اونور میره.»
- در اصطلاح علمی: فعالیت حرکتی بیش از حد (Hyperactivity) فراتر از حد معمول سن.
- دویدن و بالا و پایین پریدن بیش از حد
- «همیشه در حال جستوخیزه؛ آرام و قرار نداره.»
- «از دیوار صاف هم بالا میره!»
- در اصطلاح علمی: تمایل به حرکات مداوم، خصوصاً در محیطهای نامناسب (مثلاً سر کلاس).
- پرگویی و قطع کردن صحبت دیگران
- «نمیذاره آدم حرف بزنه! وسط حرف همه میپره.»
- «اونقدر حرف میزنه که گاهی صدامون درمیاد.»
- در اصطلاح علمی: پرحرفی (Pressured Speech) و ضعف در کنترل تکانههای گفتاری.
- ناتوانی در آرام نشستن
- «حتی وقتی مجبوره بشینه، با دستوپا یا وسایلش بازی میکنه، یا روی صندلی پس و پیش میشه.»
- «قشنگ معلومه که دوست داره فرار کنه از جاش.»
- در اصطلاح علمی: ناتوانی در نگه داشتن وضعیت ثابت بدنی (Restlessness).
- دوشادوش یا تداخل به فضای شخصی دیگران
- «تو بازی حواسش به بقیه نیست؛ همیشه میخواد رئیس بازی دربیاره یا تو حریم بقیه وارد بشه.»
- «گاهاً اونقدر نزدیک میشه که اذیتکننده است.»
- در اصطلاح علمی: مشکل در توجه به مرزهای اجتماعی و مداخلات ناخواسته در فعالیت دیگران.
۳. نشانههای تکانشگری (رفتارهای ناگهانی و بدون فکر)
- عجول بودن در پاسخ دادن
- «تا معلم پرسش رو تموم نکرده، جواب میده؛ حتی اگه غلط باشه.»
- «وسط حرف دیگران سریع اظهار نظر میکنه.»
- در اصطلاح علمی: ضعف در بازداری پاسخ (Response Inhibition) و کنترل تکانهها.
- ناتوانی در صبر کردن و انتظار کشیدن
- «تو صف نمیتونه وایسته، سریع میخواد نوبتش برسه.»
- «وقتی چیزی میخواد، فوری باید براش فراهم بشه، وگرنه بیقراری میکنه.»
- در اصطلاح علمی: ضعف در کنترل تکانه و تحمل ناکامی (Frustration Intolerance).
- انجام رفتارهای خطرناک یا پرریسک بدون فکر
- «یه دفعه میبینم از بلندی میپره بدون اینکه به عواقبش فکر کنه.»
- «تو خیابون بیهوا میدوه.»
- در اصطلاح علمی: گرایش به انجام رفتارهای پرخطر به دلیل ضعف در پیشبینی نتایج.
- قطع کردن بازی یا فعالیت دیگران
- «نمیتونه صبر کنه دیگران کارشون رو تموم کنن، سریع وسط بازی میپره.»
- «قوانین بازی رو رعایت نمیکنه یا پیش از توضیح کامل، میخواد بازی شروع بشه.»
- در اصطلاح علمی: عدم توانایی در پیروی از قوانین و هنجارهای جمعی (Difficulty following rules).
- تحریکپذیری زیاد
- «سریع از کوره درمیره؛ خیلی زود عصبانی میشه.»
- «با کوچکترین چیزی، پرخاش میکنه یا گریه راه میاندازه.»
- در اصطلاح علمی: حساسیت بیش از حد نسبت به محرکهای خارجی و ضعف در کنترل هیجانات.
علائم بیش فعالی در کودکان زیر 2 ساله
تشخیص رسمی بیش فعالی در کودکان زیر 2 سال کار دشواری است، چرا که تواناییهای حرکتی و شناختی آنها هنوز در حال شکلگیری است. با این حال، برخی نشانههای احتمالی عبارتند از:
- تحریکپذیری بیش از حد
- گریههای طولانی و سخت آرام شدن
- بیقراری و تکانهای مداوم دستها و پاها
- اختلال در الگوی خواب منظم
هرچند این موارد به تنهایی نشاندهنده ADHD نیست، ولی اگر والدین احساس نگرانی کنند، مشاوره با پزشک کودکان یا روانپزشک کودک میتواند مفید باشد.
آیا اختلال ADHD یا بیش فعالی بیماری است؟
پاسخ:اختلال کمتوجهی-بیشفعالی (ADHD) یک اختلال عصبی-رشدی است؛ به این معنی که عملکرد طبیعی مغز در برخی جنبهها مختل شده است. اگرچه از منظر پزشکی ممکن است از کلمه «بیماری» برای تشریح شرایط استفاده نشود، اما نامیدن آن به عنوان یک «اختلال» صحیحتر است.
به عبارت دیگر، ADHD شبیه عفونت یا بیماری دژنراتیو نیست، بلکه یک شرایط ویژه است که میتواند باعث چالشهایی در تمرکز، کنترل تکانشها و بیقراری شود و نیازمند مدیریت و درمان تخصصی است.
بنابراین، هرچند از نظر علمی به آن «بیماری» نمیگوییم، اما توجه و پیگیری مناسب برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا ضروری است.
علائم بیش فعالی در کودکان 6 ساله و 8 ساله
با افزایش سن، علائم بیش فعالی بهویژه در کودکان 6 ساله و 8 ساله ممکن است واضحتر شود:
- ناتوانی در تمرکز روی تکالیف مدرسه
- پرحرفی یا دویدن و پریدن بیوقفه در محیط خانه
- ناتوانی در گوش دادن به صحبتهای معلم و والدین
- رفتار تکانشی مانند پریدن وسط حرف دیگران
- فراموش کردن وسایل مدرسه یا گم کردن اشیا
در این سنین، توجه به نشانهها برای تشخیص زودهنگام اهمیت بسیاری دارد.
بیش فعالی در کودکان چیست؟
بیش فعالی در کودکان به معنای وجود الگوی مداوم بیتوجهی، بیشفعالی و تکانشگری در سالهای ابتدایی زندگی است. این نشانهها باید به حدی باشند که عملکرد تحصیلی و اجتماعی کودک را مختل کنند.
تست بیش فعالی کودکان
برای بررسی دقیق، پزشک یا روانشناس از تست بیش فعالی کودکان استفاده میکند. این تستها معمولاً شامل پرسشنامههای استاندارد، ارزیابی بالینی و مصاحبه با والدین و معلمان است. برخی از معروفترین تستها عبارتند از:
- پرسشنامه تشخیصی کانرز (Conners)
- پرسشنامههای SNAP-IV و Vanderbilt
اثرات بیش فعالی در کودکان چیست؟
با توجه به نگرانی های والدین پیامدها و اثرات منفی بالقوهٔ اختلال بیشفعالی/کمتوجهی (ADHD) در موارد زیر ارائه میشود. البته توجه داشته باشید که همهٔ کودکان یا نوجوانانی که این اختلال را تجربه میکنند، لزوماً تمامی این آثار منفی را بروز نمیدهند؛ اما آگاهی از آنها برای والدین، مربیان و خود فرد مفید است تا در صورت بروز، بتوانند بهموقع و مؤثر مداخله کنند.
۱. اثرات منفی بیش فعالی بر عملکرد تحصیلی
- افت تحصیلی و نمرات پایین
- به دلیل حواسپرتی و کمتوجهی، کودک ممکن است نتواند بهخوبی مطالب را بیاموزد یا تکالیف را کامل کند.
- مشکل در درسهایی که نیاز به تمرکز مداوم دارند (مثل ریاضی).
- عدم تحویل تکالیف یا انجام ناقص کارها
- ممکن است تکالیف را فراموش کنند یا ناتمام رها کنند.
- برنامهریزی ضعیف و ناتوانی در مدیریت زمان باعث میشود تکالیف در زمان مقرر انجام نشوند.
- ناتوانی در دنبال کردن قوانین کلاس و دستورات معلم
- به دلیل تکانشگری و بیشفعالی، ممکن است رفتارهای ناهنجار در کلاس بروز کنند و کودک مرتب تذکر یا اخطار بگیرد.
- خستگی و بیعلاقگی به درس
- فشار برای نشستن و تمرکز طولانیمدت باعث خستگی زودرس و دلزدگی از محیط مدرسه میشود.
۲. اثرات منفی بر روابط اجتماعی
- درگیری و تنش با همسالان
- تکانشگری و رفتارهای ناگهانی باعث آزردن دوستان و همسالان میشود.
- ممکن است بهخاطر پرخاشگری یا رعایت نکردن نوبت، از جمعهای دوستانه طرد شود.
- مشکل در رعایت مرزهای فردی و فضای شخصی دیگران
- به دلیل بیقراری، کودک بیشفعال ممکن است وارد حریم دیگران شود، وسایل دوستان را بگیرد یا وسط صحبتهایشان بپرد.
- مشکل در حفظ دوستیهای پایدار
- رفتارهای پیشبینیناپذیر و گاهاً پرخاشگرانه میتواند باعث شود دوستان صمیمی و همبازیها از او فاصله بگیرند.
- مورد تمسخر یا برچسب «شیطان» یا «مزاحم» قرار گرفتن
- دیگر کودکان یا حتی بزرگترها ممکن است برچسبها و لقبهای منفی بدهند که بر اعتمادبهنفس او تأثیر میگذارد.
۳. اثرات منفی بر سلامت روان و هیجانات
- کاهش عزتنفس و اعتمادبهنفس
- تجربهٔ شکستهای مکرر در مدرسه یا روابط باعث میشود کودک احساس ناتوانی کند.
- احساس «من همیشه خراب میکنم» یا «کسی منو دوست نداره» ممکن است شکل بگیرد.
- اضطراب و افسردگی
- وقتی کودک مدام سرزنش میشود، تنشها و نارضایتیها درونی میشود و اضطراب یا افسردگی بروز پیدا میکند.
- ترس از شکست یا ترس از تنبیه در خانه یا مدرسه میتواند به اضطراب مداوم منجر شود.
- خشم و پرخاشگری
- تکانشگری و عدم کنترل هیجانات، زمینه را برای بروز خشمهای ناگهانی فراهم میکند.
- ناامیدی از درک نشدن توسط دیگران میتواند پرخاشگری را تشدید کند.
- احساس گناه و سرزنش خود
- وقتی کودک میبیند که دائماً در حال تذکر گرفتن است یا باعث نارضایتی دیگران میشود، ممکن است خودش را مقصر بداند و دچار احساس گناه شود.
۴. اثرات منفی بر زندگی خانوادگی
- تنش و درگیری مکرر با والدین
- نافرمانی، فراموش کردن قوانین خانه، تکانشگری (مثلاً شکستن وسایل) موجب تعارضهای خانوادگی میشود.
- والدین ممکن است خسته و درمانده شوند و این وضعیت بر روابط عاطفی تأثیر منفی بگذارد.
- ایجاد فشار روانی روی سایر اعضای خانواده
- خواهر یا برادر کودک بیشفعال هم ممکن است تحت فشار قرار گیرند؛ زیرا والدین زمان و انرژی بیشتری صرف فرزند بیشفعال میکنند.
- فضای خانه ممکن است اغلب پر از تنش باشد.
- اختلال در برنامههای روزمره خانوادگی
- به دلیل بیقراری یا حواسپرتی فرزند، خانواده مجبورند برخی برنامهها را تغییر دهند یا لغو کنند.
- گاه انجام کارهای ساده مثل خرید یا مسافرت، برای والدین چالشبرانگیز میشود.
۵. اثرات منفی بر ایمنی و سلامت فیزیکی
- افزایش ریسک تصادفات و آسیبهای بدنی
- به دلیل تکانشگری و بیاحتیاطی، احتمال افتادن، تصادف یا صدمهدیدن بیشتر است.
- مثلاً ناگهان به وسط خیابان دویدن یا بالا رفتن از ارتفاع بدون توجه به عواقب.
- رفتارهای خطرپذیر در نوجوانی
- اگر در نوجوانی کنترل و مدیریت نشود، میتواند به مصرف مواد یا رفتارهای پرخطر منجر شود (مثلاً رانندگی پرسرعت).
- احساس نیاز به هیجان زیاد ممکن است او را به فعالیتهای پرریسک بکشاند.
۶. اثرات منفی در درازمدت و بزرگسالی
- ادامهٔ مشکلات تحصیلی و شغلی
- اگر بیشفعالی/کمتوجهی درمان یا مدیریت نشود، ممکن است در آینده نیز مشکلاتی در سازماندهی کارها، مدیریت زمان و تعهد شغلی داشته باشد.
- ریسک بالاتر ترک تحصیل یا شکست تحصیلی
- عدم رسیدگی و درمان در دوران کودکی میتواند احتمال ترک تحصیل یا ضعف جدی در مهارتهای تحصیلی را افزایش دهد.
- کاهش موفقیت در شغل و حرفه
- مشکل در تمرکز، سازماندهی و پیگیری وظایف ممکن است فرد را از فرصتهای شغلی مناسب محروم کند یا باعث اخراجهای مکرر شود.
- مشکلات ارتباطی و ازدواج
- تکانشگری و ناتوانی در مدیریت هیجانات میتواند در روابط عاطفی و زناشویی مشکلآفرین باشد.
- اگر مهارتهای ارتباطی ارتقا نیابد، فرد در تعامل با همسر یا فرزندان آینده نیز دچار دشواری خواهد شد.
- تمایل بالاتر به اختلالات همراه
- افراد بزرگسال با ADHD کنترلنشده، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اختلالات اضطرابی، افسردگی، سوءمصرف مواد و غیره هستند.
درمان بیش فعالی در کرج
اگر فرزندتان علائمی از بیشفعالی (ADHD) را نشان میدهد، آگاهی از روشهای تشخیص و درمان میتواند در مسیر مدیریت این اختلال بسیار راهگشا باشد. کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی باقرزاده در کرج، با ارائهٔ خدمات تخصصی در حوزهٔ ارزیابی، تشخیص و درمان بیشفعالی، رویکردی جامع را برای والدین و کودکان در نظر گرفته است. در این رویکرد، توجه به مداخلهٔ زودهنگام، آموزش والدین و مربیان، پشتیبانی تحصیلی، تقویت مهارتهای اجتماعی و در صورت لزوم مراقبت روانپزشکی و دارویی، در قالب یک برنامهٔ منظم و تخصصی دنبال میشود. در ادامه، مهمترین مراحل این راهکار درمانی را مرور میکنیم:
- مداخلهٔ زودهنگام
در صورت مشاهدهٔ علائم اولیه در کودک، تشخیص و مداخلهٔ سریع میتواند بسیاری از آثار منفی بیشفعالی را کاهش دهد. رواندرمانی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، برنامههای آموزشی ویژه و در بعضی موارد دارودرمانی ازجمله روشهای مؤثر در این مرحله است. - آموزش والدین و مربیان
والدین و مربیان نقش اساسی در بهبود وضعیت کودک بیشفعال دارند. یادگیری روشهای صحیح برخورد، برقراری ساختار منظم در خانه و مدرسه، آموزش مهارت حل مسئله و تشویق رفتارهای مثبت، از اقداماتی است که میتواند عوارض منفی بیشفعالی را کاهش دهد. - پشتیبانی تحصیلی
کودکان بیشفعال، گاهی در محیطهای آموزشی با چالش مواجه میشوند. در این شرایط، استفاده از معلمان خصوصی، مشاوران مدرسه و طرحهای ویژهٔ آموزشی که در کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی باقرزاده در کرج طراحی و اجرا میشود، بسیار راهگشا خواهد بود. - تقویت مهارتهای اجتماعی
شرکت در کلاسها و کارگاههای مهارتهای ارتباطی، بازیدرمانی گروهی و ورزشهای دستهجمعی، به بهبود تعامل و کاهش مشکلات اجتماعی کمک میکند. این مهارتها، توانایی کودک در برقراری رابطه با همسالان و اطرافیان را افزایش میدهد. - مراقبت روانپزشکی و دارویی
در صورتی که متخصص پس از ارزیابی دقیق به این نتیجه برسد که کودک نیازمند مصرف داروهای مخصوص (مانند ریتالین یا داروهای مشابه) است، دارودرمانی برای کنترل علائم بیشفعالی توصیه میشود. این تصمیم باید حتماً زیر نظر روانپزشک اطفال گرفته شود.
با اتخاذ رویکردی جامع در زمینهٔ ارزیابی و مدیریت بیشفعالی، میتوان از بروز پیامدهای منفیتر در آینده پیشگیری کرد. کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی باقرزاده در کرج با بهرهگیری از تیمی متخصص و دلسوز، در تمام مراحل تشخیص، ارزیابی و درمان در کنار شما و فرزندتان خواهد بود تا مسیر رشد و پیشرفت او را هموارتر سازد.
راه های درمان بیش فعالی کودکان
درمان بیش فعالی کودکان بسته به شدت علائم و شرایط خانوادگی میتواند ترکیبی از دارو، رواندرمانی و مشاوره رفتاری باشد.
- روشهای دارویی: استفاده از داروهای محرک (استیملانتها) و گاه داروهای غیرمحرک، در صورت تجویز پزشک.
- رفتاردرمانی: بهبود مهارتهای اجتماعی، برنامهریزی، مدیریت خشم و کاهش رفتارهای تکانشی.
- رواندرمانی خانوادگی: کمک به والدین در مدیریت چالشهای تربیتی و راهکارهای تقویت عزت نفس کودک.
درمان بیش فعالی کودکان با داروهای گیاهی
برخی والدین تمایل دارند در کنار یا به جای داروهای شیمیایی، از داروهای گیاهی یا مکملهای طبیعی استفاده کنند. مصرف موادی چون اسطوخودوس، بابونه و مکملهایی مانند منیزیم، روی و ویتامینهای خاص (زیر نظر پزشک) در برخی مطالعات نتایج مثبتی نشان داده است. اما تأکید میشود قبل از مصرف هر داروی گیاهی حتماً با متخصص مشورت کنید.
شربت برای بیش فعالی کودکان
برخی شربتها شامل ترکیبات گیاهی یا ویتامینه هستند که با هدف کمک به آرامش ذهنی و افزایش تمرکز مورد استفاده قرار میگیرند. شربتهای حاوی امگا3، ویتامین B6 و منیزیم از نمونههای رایج هستند. باز هم توصیه اکید میشود که این نوع مکملها تحت نظارت پزشک یا متخصص تغذیه مصرف شوند.
بازی درمانی بیش فعالی
بازی درمانی برای بهبود و کنترل بیش فعالی روشی جذاب برای کودکان است که از طریق بازی، مهارتهای ارتباطی، اجتماعی و مدیریتی را یاد میگیرند. بازیهای هدفمند به تقویت مهارتهای شناختی و حرکتی کودک کمک میکنند و میتوانند از تکانشگری و بیتوجهی کودک بکاهند.
بیش فعالی در بزرگسالان
اگرچه بیش فعالی را اغلب یک اختلال مرتبط با دوران کودکی میدانند، اما بیش فعالی در بزرگسالان نیز وجود دارد و افراد بسیاری حتی پس از کودکی با علائم آن درگیرند. بزرگسالان مبتلا ممکن است دچار مشکلات زیر باشند:
- عدم سازماندهی مناسب امور زندگی و کار
- فراموشی و دشواری در تمرکز بر وظایف طولانیمدت
- بیقراری ذهنی و جسمی
- داشتن روحیات تکانشی در تصمیمگیریهای مهم
- مشکلات در روابط عاطفی و شغلی
تست بیش فعالی در بزرگسالان
برای تشخیص بیش فعالی در بزرگسالان، معمولاً از مصاحبه بالینی و پرسشنامههای مخصوص استفاده میشود. پرسشنامههایی مثل ASRS (Adult ADHD Self-Report Scale) برای ارزیابی علائم طراحی شدهاند.
درمان بیش فعالی بزرگسالان
درمان بیش فعالی بزرگسالان میتواند شامل ترکیبی از دارو، رواندرمانی شناختی-رفتاری (CBT)، مشاوره شغلی و آموزش مهارتهای مدیریت زمان باشد. گاهی اوقات داروهایی مشابه با داروهای کودکان (داروهای محرک و غیرمحرک) تجویز میشود که باید تحت نظر روانپزشک مصرف شود.
سریع ترین درمان بیش فعالی
عبارت سریع ترین درمان بیش فعالی در نگاه اول کمی گمراهکننده است، زیرا درمان ADHD روندی چندوجهی دارد و نیازمند زمان، پیگیری و همکاری مداوم فرد با تیم درمانگر است. با این حال، مصرف داروهای محرک (Stimulants) مانند متیلفنیدیت (ریتالین) یا آتوموکستین میتواند علائم را به نسبت سریع کاهش دهد. البته تشخیص و تجویز دارو تنها باید توسط روانپزشک صورت گیرد.
درمان بیش فعالی
علاوه بر دارو، درمان بیش فعالی شامل رویکردهای روانشناختی و رواندرمانی نیز هست. برنامههای آموزشی برای والدین، معلمان و خود فرد مبتلا از بخشهای کلیدی این درمانند. در ادامه به برخی روشهای درمانی اشاره میکنیم:
بهترین داروی بیش فعالی
معمولاً داروهای محرک همچون ریتالین و آمفتامینها جزو بهترین داروی بیش فعالی به حساب میآیند، چرا که مستقیماً روی ترشح دوپامین و نوراپینفرین در مغز تأثیر میگذارند. ولی ممکن است برخی افراد به داروهای غیرمحرک مانند آتوموکستین پاسخ بهتری بدهند. انتخاب دارو باید حتماً زیر نظر روانپزشک یا متخصص اعصاب و روان باشد.
عوارض قرص آریپیپرازول ۵ برای بیش فعالی
قرص آریپیپرازول (Abilify) عمدتاً برای اختلالات روانپریشی و دوقطبی تجویز میشود، اما گاهی در برخی جنبههای پرخاشگری یا نافرمانیهای مقابلهای همراه با ADHD نیز استفاده میگردد.
عوارض جانبی احتمالی شامل:
- خوابآلودگی یا بیخوابی
- تغییر اشتها و وزن
- گیجی و سرگیجه
- علائم حرکتی (مانند بیقراری بدنی)
در صورت بروز هرگونه عارضه شدید یا مداوم، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
اختلال بیش فعالی تا چه سنی ادامه دارد؟
سؤالی که بسیار مطرح میشود این است: بیش فعالی تا چه سنی ادامه دارد؟ واقعیت این است که در بسیاری افراد، علائم ADHD در نوجوانی یا جوانی کاهش مییابد یا شکل آنها تغییر میکند. اما در عدهای دیگر، علائم ممکن است تا بزرگسالی و حتی سالمندی ادامه داشته باشد.
شدت علائم، عوامل ژنتیکی، شرایط محیطی و پشتیبانی درمانی در تعیین مدت زمان این اختلال نقش دارند.
تأثیر امگا۳ بر بیش فعالی
تأثیر امگا۳ بر بیش فعالی موضوعی است که زیاد مطرح میشود. طبق برخی تحقیقات، امگا۳ میتواند در بهبود عملکرد مغزی و کاهش برخی علائم بیتوجهی مؤثر باشد. هرچند مکملهای امگا۳ به تنهایی درمان قطعی نیست، ولی در کنار سایر روشهای درمانی، ممکن است مفید واقع شود.
فرق بیش فعالی با اوتیسم
اختلال بیش فعالی (ADHD) و اوتیسم (ASD) گاه در برخی علائم مانند مشکلات در تمرکز، تعامل اجتماعی و تکانشگری مشابه هستند. اما تفاوت مهم این است که در اوتیسم، مشکلات ارتباطی و تعاملات اجتماعی بهطور عمیق و هستهای وجود دارد؛ در حالی که در بیش فعالی، مشکل اصلی ناتوانی در توجه و کنترل تکانشهاست. همچنین، بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم الگوهای رفتار و علایق محدود و تکراری دارند که در بیش فعالی معمولاً دیده نمیشود.
تشخیص و درمان بیش فعالی در کرج
اگر به دنبال تشخیص و درمان بیش فعالی در کرج هستید،
میتوانید از راههای زیر با کلینیک توانبخشی باقرزاده که به عنوان بهترین مرکز درمان بیش فعالی در کرج شناخته میشود، تماس بگیرید و از تجربه و تخصص درمانگران ما استفاده کنید:
آدرس: کرج، چهارراه طالقانی جنب اداره پست ساختمان پزشکان امید طبقه 7 واحد 704
آیا بیش فعالی بیماری است؟
این پرسش که آیا بیش فعالی بیماری است یا خیر، به تعریف ما از «بیماری» برمیگردد. ADHD یک اختلال رشدی عصبی است. اختلال به این معنا که عملکرد طبیعی مغز در برخی جنبهها مختل شده است؛ اما «بیماری» به معنی بیماری عفونی یا دژنراتیو نیست. ADHD بیشتر به یک «شرایط ویژه» شباهت دارد که به مدیریت صحیح و گاه درمان دارویی نیاز دارد تا فرد بتواند عملکرد طبیعیتری داشته باشد. به عبارتی میتوان گفت «بیماری» نیست، اما قطعاً «اختلال» یا «نقص عملکردی» است که باید جدی گرفته شود.
سؤالات متداول
- بیش فعالی چگونه تشخیص داده میشود؟
از طریق معاینه بالینی، مصاحبه روانپزشکی یا روانشناسی، پرسشنامههای استاندارد (مانند کانرز و ASRS) و بررسی سابقه تحصیلی و رفتاری. - بیش فعالی در کودکان چه تأثیری روی آینده آنها میگذارد؟
اگر بدون درمان رها شود، میتواند باعث مشکلات تحصیلی، روابط خانوادگی و اجتماعی نامناسب شود. اما با درمان و حمایت مناسب، کودکان مبتلا میتوانند در آینده موفقیتهای بسیاری کسب کنند. - آیا رژیم غذایی بر بیش فعالی تأثیر دارد؟
برخی مطالعات نشان میدهند که پرهیز از رنگهای مصنوعی، شکر زیاد و افزودنیهای غذایی میتواند علائم را کاهش دهد. همچنین مصرف اسیدهای چرب امگا۳، میوهها و سبزیجات تأثیر مثبتی بر سلامتی عمومی و تا حدی بر بهبود علائم دارد. - سریعترین درمان بیش فعالی چیست؟
اصطلاح “سریعترین” ممکن است گمراهکننده باشد. بهطور معمول، درمان ترکیبی (دارو، رواندرمانی، آموزش مهارتها) بهترین اثربخشی را دارد. گاهی داروهای محرک در کوتاهمدت علائم را سریعتر کنترل میکنند. - تست بیش فعالی نوجوانان چگونه انجام میشود؟
تست بیش فعالی نوجوانان مشابه تست کودکان و بزرگسالان است. معمولاً پرسشنامههای استاندارد و ارزیابی بالینی توسط متخصصین انجام میشود.
بیش فعالی (ADHD) یک اختلال عصبی-رشدی است که میتواند در کودکان و بزرگسالان دیده شود. تشخیص بهموقع و استفاده از روشهای درمانی مناسب (اعم از دارو، رفتاردرمانی، بازیدرمانی، آموزش مهارتها و…) کلید موفقیت در مدیریت این اختلال است. اگر احساس میکنید خود یا فرزندتان ممکن است به بیش فعالی مبتلا باشید، حتماً با روانپزشک، روانشناس یا متخصص اطفال مشورت کنید. به خاطر داشته باشید که هر فرد مبتلا به ADHD منحصربهفرد است و آنچه برای یک نفر مفید است، ممکن است برای دیگری اثربخش نباشد. مهمترین نکته، پیگیری مداوم و انتخاب درمان مناسب تحت نظر متخصص است.