فهرست محتوا
- علائم و نشانه‌های اختلال
- عوامل ایجاد اختلال
- تشخیص و ارزیابی اوتیسم
- درمان اوتیسم با عملکرد بالا
اوتیسم با عملکرد بالا یک عبارت برای دسته‌بندی اختلالطیف اوتیسم است که به صورت گسترده با درجه سختی و پاسخ به راهنماهای اجتماعی و احساسات دسته بندی می‌شود. در واقع اوتیسم با عملکرد بالا یکی از درجات سخت اختلال اوتیسم است که افراد را مشکلات زیادی درگیر می‌کند. این افراد احتمالا در مقابل تغییرات قابل توجه در روتین روزانه خود مقاومت می‌کنند و به شدت نسبت به بوها، صداها، لمس و سایر حس‌های ورودی حساس هستند. درمان اوتیسم با عملکرد بالا به صورت مجزا به علائم و تغییرات روحی در محیط بیرون بستگی دارد. افرادی که دچار اختلال اوتیسم با عملکرد بالا هستند گاهی اوقات وابسته به داروهایی که مصرف می‌کنند یا روش درمانی که به کار می‌برند، بهبود می‌یابند.
طبق کتاب راهنمای ارزیابی و تشخیص اختلالات ذهنی (ویرایش پنجم) که در سال 2013 منتشر شد، افرادی که دچار اختلال اوتیسم با عملکرد بالا هستند معمولا به وسیله سندروم آسپرینجر تشخیص داده می‌شوند. امروزه افرادی که رسما به عنوان سندروم آسپرینجر تشخیص داده می‌شوند معمولا به عنوان اختلال اوتیسم سطح 1 نیز شناسایی می‌شوند (برای مطالعه در مورد سطوح اوتیسم اینجا کلیک کنید). سندروم آسپرینجر نوعی نشانه از یک اختلال ذهنی است که در آن فرد در ارتباط با دیگران مشکل دارد و به موضوعات خاصی علاقه دارد.
کودکانی که اوتیسم با عملکرد بالا دارند معمولا بهترین عملکرد خود را زمانی دارند که روزشان طبق روتین معمول طی می‌شود و کاملا قابل پیشبینی است. در واقع همانطور که قبلا هم اشاره کردیم آنها با تغییر در روال عادی مشکل دارند و زمانی که برنامه آنها طبق معمولا طی می‌شود، کمترین مشکلی برای آنها به وجود می‌آید. تنها ماندن در خانه یا در دفتر مشاور، ضربه احساسی در خانه یا بیرون و به طور کُلی شرایط غیر معمول میتواند این کودکان را از کنترل خودشان و دیگران خارج کند.
علائم اوتیسم با عملکرد بالا
افرادی که دچار اختلال اوتیسم با عملکرد بالا هستند معمولا توانایی‌های شناختی و زبانی عادی دارند اما با ارتباطات اجتماعی و هماهنگی با اجتماع به طرق مختلف مشکل دارند:
- مثلا این افراد در درک و نشان دادن هنجارها و علائم اجتماعی و نشانه‌ها مشکل دارند. همچنین توانایی محدودی در درک زبان بدن، تغییر تُن صدا، درگ طرز تفکر دیگران و حتی نشان دادن واکنش احساسی مناسب به رفتارهای دیگران دارند.
- کمبود همدلی و درک اینکه دیگران به چه چیزی فکر می‌کنند.
- دشواری در پیشبینی کارهایی که دیگران در اجتماع انجام می‌دهند؛ مثلا شوخ طبعی، رفتارهای رمانتیک، سرد بودن و خشم دیگران را به سختی متوجه می‌شوند.
- ایستادن در نزدیکی سایر افراد زمانی که در حال صحبت با آنها هستند.
- صحبت کردن بدون توقف در مورد یک موضوع خاص بدون اینکه احساس کند شنونده به حرفهای او توجه نمی‌کند.
- لباس پوشیدن به صورت نامناسب
- مشکل در برقراری ارتباط چشمی. زمانی که با کسی صحبت می‌کنند ترجیح می‌دهند به صورت و چشم‌های او نگاه نکنند.
- افرادی که دچار اختلال اوتیسم با عملکرد بالا هستند با یک تُن صدای خاص که معمولا بلند هم هست صحبت می‌کنند و در این حین تُن صدا را تغییر نمی‌دهند.
- عدم انعطاف/ همانطور که گفتیم آنها مایلند برنامه روزانه یکسانی را هر روز تکرار کنند. آنها نیاز دارند بدانند بعدا دقیقا چه اتفاقی می‌افتد و مطابق هر روز به آن اتفاق پاسخ دهند. مثلا مایلند هر روز یک غذای خاص بخورند و کارهای روزانه یکسانی را انجام بدهند.
- تمرکز شدید بر روی یک موضوع خاص که معمولا به این موضوع علاقه دارند.
- تحرکات هیجانی که معمولا شامل پریدن منظم، پچ پچ کردن، هم همه کردن، یا بازی کردن با پاهای آویزان خود.
- حساسیت مفرط به سرو صدا، نور، بوها، رنگ‌ها، مزه و حتی تماس‌های فیزیکی
عوامل ابتلا به اوتیسم با عملکرد بالا
عامل اصلی ابتلا به اختلال طیف اوتیسم هنوز به طور کامل شناخته نشده است. اگرچه متخصصان و کارشناسان معتقدند اختلال اوتیسم با عملکرد بالا در اثر عوامل مختلف که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی هستند ایجاد می‌شود. برخی از این عوامل شامل:
- سن بالای پدر یا مادر
- محیط خطرناک در ایام جنینی (مثلا عفونت‌های مادر یا مشکلات مربوط به سلامت عمومی مثل دیابت، فشار خون بالا و حتی چاقی زیاد)
- مشکلاتی که ممکن است در حین زایمان برای نوزاد پیش بیاید.
- داروهایی که در دوران بارداری توسط مادر کودک دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا مصرف می‌شود.
- استفاده از مواد مخدر، الکل و سیگار در حین بارداری یا حتی برخورد با دود درجه 2
- سوء تغذیه و کمبود غذایی
- قرار گرفتن در معرض سموم مثل آلودگی هوا یا مواد ضد حشره
تشخیص اوتیسم با عملکرد بالا
برخلاف اکثر سطوح اختلال طیف اوتیسم، اوتیسم با عملکرد بالا معمولا در کودکان مسن‌تر و حتی نوجوانان راحت‌تر تشخیص داده می‌شود. این کودکان ترجیح می‌دهند زودتر به مراحل بالاتر زندگی برسند اما با بزرگ شدن خود علائم اختلال را نشان می‌دهند؛ آن هم زمانی که انتظار می‌رود یاد بگیرند چگونه در اجتماع زندگی کنند، در مکالمات خود موفق باشند، با چالش‌های حسی به خوبی برخورد کنند و روابط اجتماعی خود را کنترل کنند. در واقع در هنگامی که کودک کمی بیشتر در اجتماع قرار می‌گیرد علائم اوتیسم را نشان می‌دهد.
اگر شما این حالت را در کودک خود مشاهده کردید (یا اینکه متوجه این علائم در خود شدید) پزشک شما ممکن است یک کاردرمان، عصب شناس یا مرکز اوتیسم را به شما معرفی کند تا تست بدهید. تشخیص اوتیسم با عملکرد بالا در کلینیک صورت می‌گیرد و معمولا با بررسی پرونده پزشکی و سوال در مورد جزئیات علائم اوتیسم پیش می‌رود. متخصصان یک تصویر واضح از رفتار کودک شما ایجاد می‌کنند؛ بعد با انجام چندین تست مختلف و که بر روی هوش، الگوهای رفتاری، مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی و تاریخچه رشد کودک تمرکز دارند وضعیت مغزی او را به صورت کامل بررسی می‌کنند. معمولا از کسانی که مشکوک به اوتیسم به عملکرد بالا هستند تست‌های زیر گرفته می‌شود:
- یک تست هوش (IQ)
- تست تشخیصی رفتاری اوتیسم (ADI)
- تست رشدی و اجتماعی اوتیسم (مخصوص بزرگسالان)
- جدول معاینه تشخیص سطح اوتیسم (ADOS)
نتیجه این تست‌ها نه تنها میتواند اوتیسم را در کودک تایید یا تکذیب کند، بلکه میتواند سایر اختلالاتی که برخی علائم مشابه اوتیسم را دارند را نیز تشخیص می‌دهند؛ مثلا اختلال اضطراب اجتماعی، اختلالات وسواسی- عقده‌ای یا مشکلات ارتباطی را می‌توان با این تست‌ها ارزیابی کرد.
بسیاری از افراد تشخیص خود به وسیله تست‌های مختلف را زشت می‌شمارند و اینکه به عنوان فرد دچار اختلال اوتیسم تشخیص داده شوند تعجب می‌کنند. گرچه اوتیسم سطوح مختلفی دارد و همه افراد به عنوان اوتیسم با عملکرد بالا شناخته نمی‌شوند؛ بلکه فقط کسانی که در رشد تاخیر دارند، قادر به برقراری ارتباط مناسب نیستند و به طور کُلی در داشتن یک زندگی عادی مشکل دارند، به عنوان فردی که باید تحت نظر باشد شناخته می‌شوند.
درمان اوتیسم با عملکرد بالا
اینکه چگونه یک فرد دچار اختلال اوتیسم با عملکرد بالا درمان می‌شود، بیشتر به سن وی بستگی دارد. بنابراین کودکان و نوجوانانی که دچار این اختلال هستند نسبت به بزرگسالان نیازهای حمایتی و مراقبتی جداگانه‌‌ای دارند.
چیدن یک برنامه درمانی مناسب برای این افراد افراد زیادی را از تخصص‌های مختلف درگیر می‌کند؛ این افراد شامل یک روانشناس، کاردرمان و مددکار اجتماعی (مشاور اجتماعی) دارد.
درمان کودکان و نوجوانان
دخالت‌هایی که بیشتر بر روی حمایت‌های رفتاری و آموزش تمرکز دارند بهترین راه‌حل برای درمان کودکان اوتیسم با عملکرد بالا هستند. یک برنامه زمانی سازمان یافته که تحت نظر متخصصان بر روی جدول تنظیم می‌شود، تهیه لیست کارهای روزمره و تعیین دقیق نقش برای کودک کلید حمایت از اوست. در واقع یک کودک اوتیسم با برنامه ریزی بهتر بهبود می‌یابد. دقیقا یک برنامه ریزی مشابه در کلاس و اجتماع نیز لازم است. برخی اقداماتی که برای حمایت رفتاری از کودکان اوتیسم در مدرسه لازم است شامل:
- کف‌های پوشیده شده از فرش برای کاهش صدای پا (چراکه کودکان اوتیسم با عملکرد بالا احتمالا به سر و صداها حساس هستند)
- تقسیم کلاس به گروه‌های کوچک چند نفره
- انجام فعالیت‌های آرامشبخش ذهنی مثل یوگا و چرخاندن حلقه کمر که به تامین نیازهای حسی کمک می‌کند.
- جدا کردن کودکانی که شلوغ‌ترند.
کودکانی که دچار اختلال اوتیسم با عملکرد بالا هستند از تمرین مهارت‌های اجتماعی، مشاوره سلامت ذهنی، حمایت‌های خانوادگی و عادت‌های مربوط به سبک زندگی سالم بهره می‌برند؛ مثلا رژیم غذایی مناسب، خواب با کیفیت و آموزش‌های تخصصی میتواند تا حد زیادی به بهبود آنها کمک کند و توانایی‌های لازم را به آنها ببخشد.
درمان بزرگسالان
برنامه ریزی و قابل پیش بینی بودن روتین برای بزرگسالان دارای اختلال اوتیسم با عملکرد بالا هم لازم است. بزرگسالانی که دچار این اختلال هستند می‌توانند از اقدامات زیر بهره ببرند:
- تطبیق با محل کار مثل استراحت‌های منظم، راهنماهای نوشتاری (به جای کلامی) و استفاده از هدفون برای کاهش علائم حسی میتواند به بزرگسالان اوتیسم کمک بزرگی بکند. این کارها موجب تمرکز بیشتر و عدم بروز علائم شدید می‌شود.
- درمان‌های رفتاری و شناختی برای توسعه مهارت‌های ارتباطی مثل ارتباطات رمانتیک و تطبیق با محیط بیرون.
- درمان‌های حرفهای که بیشتر بر روی ارائه راه‌حل‌های درمانی برای بهبود مهارت‌های حل مشکلات، ساختن اعتماد به نفس و عزت نفس، مدیریت خانه و امور مالی تمرکز دارند. این کارها موجب می‌شود کیفیت زندگی شخص افزایش یابد و استرس او را کنترل می‌کند.
- آموزش اطرافیان برای مدارا و آسان گرفتن به بزرگسالی که دچار اختلال اوتیسم با عملکرد بالا شده است.
درمان دارویی اوتیسم با عملکرد بالا
هیچ درمان دارویی وجود ندارد که به صورت مستقیم اوتیسم با عملکرد بالا را درمان کند، اما راه‌حل‌های رشدی و روانشناسی میتواند به کنترل علائم فرد کمک کند. داروهایی که معمولا در درمان اوتیسم نقش دارند شامل:
- تجویز داروهای سرتونینی مثل پروزاک (فلوکسِتین) یا زولوفت (سرتالین) برای درمان اضطراب، رفتارهای وسواسی،ترس یا قرارگیری در موقعیت‌های خشونت‌زا کمک کننده است.
- استراترا (اتوموکستین) یا داروهای محرک مثل ریتالین (متیل فنیدات) برای کنترل عدم توجه، عدم تمرکز و حواس پرتی مناسب است.
- برای برخی بیماران داروهای آرامبخش مثل ریسپردال (ریسپرودین) برای تسکین رفتارهای درهم گسیخته مثل کج خلقی، رفتارهای تهاجمی و آسیب به خود مناسب است.
سخنی از کلینیک فاطمه باقرزاده
اختلال اوتیسم با عملکرد بالا بیشتر یک عبارت توصیفی است تا یک سطح از تشخیص؛ اما به هر حال این توصیفی به شدت نزدیک به اوتیسم سطح یک است و در کتاب راهنمای اختلالات ذهنی این دو مثل هم در نظر گرفته شده‌اند. افرادی که دچار این اختلال هستند اگر تحت مراقبت‌های تخصصی دقیق قرار بگیرند و در اجتماع (مثل مدرسه یا محل کار) و در منزل تحت حمایت باشند می‌توانند یک زندگی سالم و پر نشاط را تجربه کنند. توجه داشته باشید که تشخیص زودهنگام اختلال اوتیسم با عملکرد بالا میتواند تا حد زیادی به بهبود فرد کمک کند.
کلینیک تخصصی کار درمانی و گفتار درمانی فاطمه باقرزاده به عنوان بهترین کلینیک تخصصی اوتیسم در کرج میتواند خدمات ویژه‌ای برای تشخیص، درمان و مراقبت افراد دچار اختلال‌های ذهنی و رفتاری ارائه کند. این کلینیک با افزایش سطح خدمات خود در سال 1400 به شما عزیزان کمک می‌کند راحت‌تر از قبل با این اختلال ها کنار بیایید و آسایش داشته باشید. شما می‌توانید با ارتباط با بخش تماس با ما از مشاوره تخصصی رایگان بهره ببرید و بیشتر با اختلال خود یا کودکتان آشنا شوید. با تشکر.
