اوتیسم چیست؟

اوتیسم یا اختلال طیف اوتیسم (ASD) نوعی اختلال رشد عصبی است که بر توانایی فرد در ارتباطات اجتماعی، رفتارها و الگوهای فکری تأثیر می‌گذارد. این اختلال معمولاً در دوران کودکی ظاهر می‌شود و با مشکلاتی در تعاملات اجتماعی، ارتباطات کلامی و غیرکلامی و رفتارهای تکراری مشخص می‌شود.

 

 

علائم و نشانه‌های اوتیسم

مشکل	توضیحات
مشکلات در برقراری ارتباط چشمی	عدم تماس چشمی مستقیم با دیگران
عدم درک احساسات دیگران	مشکل در فهمیدن احساسات و واکنش‌های دیگران
مشکلات در برقراری دوستی	ایجاد و حفظ روابط دوستانه دشوار است

اختلال در تعامل اجتماعی

• کم‌توانی در برقراری روابط اجتماعی: افراد مبتلا معمولاً در برقراری ارتباط با دیگران دچار چالش هستند.
• عدم درک حرکات و لحن صدا: ممکن است در فهم نشانه‌های غیرکلامی مانند حالت چهره یا لحن صدا مشکل داشته باشند.
• تفاوت در رشد اجتماعی از نوزادی: نوزادان مبتلا ممکن است به تماس چشمی پاسخ ندهند یا واکنش‌های اجتماعی ضعیفی نشان دهند.
• ضعف در تشخیص احساسات: فهم و همدلی با احساسات دیگران برای افراد مبتلا دشوار است.

مشکل	توضیحات
تأخیر در تکلم	کودکان ممکن است دیرتر از همسالان خود شروع به صحبت کنند
استفاده از زبان غیرمعمول	تکرار کلمات یا عبارات خاص
مشکلات در درک طنز و کنایه	فهمیدن مفاهیم غیرمستقیم دشوار است

ناتوانی در برقراری ارتباط

• ارتباطات یکنواخت و ربات‌گونه: گفتار افراد مبتلا ممکن است بدون تنوع و غیرطبیعی به نظر برسد.
• کاهش استفاده از کلمات: برخی مبتلایان ممکن است دیرتر از همسالان خود شروع به صحبت کنند یا اصلاً صحبت نکنند.
• پاسخ‌های بی‌ربط به مکالمات: درک مفاهیم طنز، کنایه یا مکالمات پیچیده برای آن‌ها دشوار است.

نوع رفتار	توضیحات
رفتارهای کلیشه‌ای	مانند تکان دادن دست‌ها یا بدن
رفتارهای اجباری	انجام مکرر رفتارها برای کاهش اضطراب
اصرار بر یکنواختی	مقاومت در برابر تغییرات کوچک
آسیب به خود	مانند گاز گرفتن دست یا کوبیدن سر

رفتارهای تکراری

• رفتارهای کلیشه‌ای: مانند تکان دادن دست‌ها یا بدن.
• رفتارهای اجباری: انجام مکرر فعالیت‌هایی که اضطراب را کاهش می‌دهند، مانند مرتب کردن اشیا.
• اصرار بر یکنواختی: مقاومت در برابر تغییرات کوچک در روال‌های روزمره.
• آسیب به خود: برخی افراد مبتلا رفتارهای خودآزار مانند کوبیدن سر به دیوار نشان می‌دهند.

نوع واکنش	توضیحات
واکنش غیرعادی به محرک‌ها	مانند حساسیت به نور یا صدا
تمرکز شدید روی موضوعات خاص	علاقه بیش‌ازحد به یک موضوع مشخص
مقاومت در برابر تغییرات	ناراحتی از تغییر روال‌های روزمره

واکنش‌های غیرمعمول

• واکنش‌های غیرعادی به صدا، بو یا نور: ممکن است حساسیت زیاد یا کم به محرک‌های محیطی داشته باشند.
• علاقه شدید به موضوعات خاص: تمرکز افراطی بر موضوعات یا اشیاء مشخص.
• مقاومت در برابر تغییرات: تغییرات ناگهانی در محیط یا روال روزمره برای افراد مبتلا ناراحت‌کننده است.

علل اوتیسم

عوامل ژنتیکی

• وجود ژن‌های مرتبط با اوتیسم در خانواده.
• سابقه خانوادگی این اختلال.

عوامل محیطی

• عفونت‌های دوران بارداری.
• قرار گرفتن مادر در معرض مواد سمی در دوران بارداری.

عوامل عصبی-رشدی

• ناهنجاری‌هایی در ساختار یا عملکرد مغز که بر توسعه عصبی تأثیر می‌گذارد.

تشخیص اوتیسم

معیار	سن تشخیص
عدم پاسخ به نام	تا 6 ماهگی
عدم به زبان آوردن اصوات	تا 12 ماهگی
عدم اشاره یا حرکات غیرکلامی	تا 12 ماهگی
عدم گفتن کلمات منفرد	تا 16 ماهگی
عدم گفتن عبارات دوکلمه‌ای	تا 24 ماهگی
از دست دادن مهارت‌های زبانی	در هر سنی

 

چگونه اوتیسم تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص اوتیسم یک فرآیند چندمرحله‌ای است که شامل ارزیابی‌های دقیق رفتاری و رشد فرد می‌باشد:

1. مشاهده و ارزیابی اولیه:
   • والدین ممکن است علائمی مانند تأخیر در تکلم، عدم تماس چشمی یا عدم پاسخ به نام کودک را مشاهده کنند.
   • پزشکان اطفال و متخصصان با بررسی رشد کودک به این علائم توجه می‌کنند.
2. استفاده از معیارهای تشخیصی DSM-5:
   • نقایص ارتباطی و اجتماعی: مشکلات در تعاملات اجتماعی، تبادل عاطفی و روابط.
   • رفتارهای تکراری: الگوهای رفتاری ثابت، حرکات مکرر و علایق محدود.
3. ابزارهای تشخیصی تخصصی:
   • مصاحبه تشخیصی اوتیسم (ADI-R): جمع‌آوری اطلاعات دقیق از والدین.
   • مشاهده برنامه‌ریزی شده برای تشخیص اوتیسم (ADOS): بررسی رفتارهای کودک در محیط کنترل‌شده.
   • مقیاس رتبه‌بندی اوتیسم (CARS): ارزیابی شدت اوتیسم.
4. ارزیابی‌های تکمیلی:
   • آزمایش‌های ژنتیکی برای بررسی عوامل ژنتیکی.
   • ارزیابی شنوایی، بینایی و نورولوژیک برای رد سایر اختلالات.

اهمیت تشخیص زودهنگام

تشخیص زودهنگام اوتیسم اهمیت زیادی دارد زیرا:

• شروع مداخلات زودهنگام: به بهبود مهارت‌های اجتماعی، زبانی و شناختی کمک می‌کند.
• پیشگیری از مشکلات ثانویه: کاهش استرس خانواده و بهبود کیفیت زندگی کودک.

چالش‌های تشخیص

• تشابه با سایر اختلالات: علائم اوتیسم ممکن است شبیه به ناتوانی ذهنی یا اختلالات زبانی باشد.
• تفاوت‌های جنسیتی: علائم اوتیسم در دختران ممکن است کمتر مشهود باشد.
• تشخیص نادرست یا دیرهنگام: موارد خفیف ممکن است در سال‌های اولیه زندگی شناسایی نشوند.

 

معیارهای غربالگری اوتیسم

علائم کلیدی در مراحل مختلف رشد:

معیار	سن تشخیص
عدم پاسخ به نام	تا 6 ماهگی
عدم به زبان آوردن اصوات	تا 12 ماهگی
عدم اشاره یا حرکات غیرکلامی	تا 12 ماهگی
عدم گفتن کلمات منفرد	تا 16 ماهگی
عدم گفتن عبارات دوکلمه‌ای	تا 24 ماهگی
از دست دادن مهارت‌های زبانی یا اجتماعی	در هر سنی

درمان اوتیسم

درمان‌های مؤثر برای بهبود کیفیت زندگی:

• تحلیل رفتار کاربردی (ABA): تقویت رفتارهای مثبت و کاهش رفتارهای منفی.
• گفتاردرمانی: تقویت مهارت‌های ارتباطی و زبانی.
• کاردرمانی: کمک به توسعه مهارت‌های حرکتی و استقلال روزانه.
• برنامه‌های آموزشی تخصصی: برنامه‌های متناسب با نیازهای فرد.

شناخت و تشخیص زودهنگام اوتیسم، به همراه استفاده از درمان‌های تخصصی، می‌تواند تأثیر بسزایی در بهبود مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری افراد مبتلا داشته باشد. مراجعه به مراکز معتبر و دریافت حمایت‌های مناسب، کلید موفقیت در مدیریت این اختلال است.